Aλμπέρ Kαμύ (Albert Camus), «Η Πανούκλα»

Τα βιβλία δημιουργούνται από ανθρώπους και στη συνέχεια αν αυτά είναι καλογραμμένα, παιδαγωγούν, ψυχαγωγούν και μεταπλάθουν με τη σειρά τους, νέους καλύτερους ανθρώπους. Η πανούκλα του Aλμπέρ Kαμύ είναι ένα παρόμοιο παράδειγμα βιβλίου. Ένα βιβλίο που όσες φορές κι αν το διαβάσει κανείς, τον συγκινεί, τον ενθουσιάζει..

Μια ολόκληρη πόλη, το Οράν της Αλγερίας στη δεκαετία του 1950, είναι αποκομμένο εξαιτίας μια βαριάς επιδημίας, της πανούκλας. Στην αρχή προσπαθούν όλοι να καταλάβουν τι έχει συμβεί απροετοίμαστοι μπροστά στην αρρώστια και το θάνατο. Στη συνέχεια τα κρούσματα της επιδημίας συνεχώς πολλαπλασιάζονται και υπάρχει ο φόβος εξάπλωσης της.

Ο γιατρός Ρίε, με τη βοήθεια και άλλων συγχωριανών, προσπαθεί με κάθε μέσο να αντιμετωπίσει την αρρώστια. Το Οράν μοιάζει με ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου η ζωή του καθενός απειλείται.

Ο αποκλεισμός, σε συνδυασμό με τις δοκιμασίες που περνούν όλοι, κάνει τους ανθρώπους, άλλες φορές να αντιδρούν, να απογοητεύονται, να παραιτούνται, να προσπαθούν να αποδράσουν ή και να επωφελούνται ορισμένες φορές. Ο χαρακτήρας τους και η συμπεριφορά τους αλλάζει και χάνουν εκτός από τα πρόσωπα που αγαπούν και την ελευθερία τους.

Μετά από κάποιο διάστημα και ύστερα από πολλές δοκιμασίες και πόνο, η αρρώστια αρχίζει να υποχωρεί. Αλλά η πανούκλα είναι μια επιδημία που πάντα υπάρχει καλά κρυμμένη. Ο βάκιλος της πανούκλας μπορεί να είναι χρόνια κοιμισμένος μέσα στα έπιπλα και τα ρούχα. Και κάποια στιγμή ξυπνά και ξαναφέρνει τη δυστυχία. Οι άνθρωποι πρέπει πάντα να επαγρυπνούν για μια «πανούκλα» που μπορεί να εισέλθει τόσο ξαφνικά στη ζωή τους. Και φυσικά να είναι έτοιμοι να την «αναγνωρίσουν» και να την «αντιμετωπίσουν».

Ένα μυθιστόρημα που μιλά για το χωρισμό , την απομόνωση και την ανασφάλεια σε ένα κόσμο δίχως μέλλον και σκοπό, σε ένα τόπο που οι κάτοικοί του πολεμούν για να ζήσουν. Το μυθιστόρημα που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου ως τη τελευταία σελίδα αφενός γιατί τις γλαφυρές περιγραφές που σου προσφέρει και αφετέρου για την εξαιρετική πένα του Καμύ που σε μαγεύει. Το ύφος που χρησιμοποιεί άλλες φορές περιγραφικό, άλλες ειρωνικό και άλλες ποιητικό, μα πάντα με έμφαση στον άνθρωπο και τα βιώματά του.

Την Πανούκλα την έγραψε ο Καμύ το 1947. Η συγγραφή του συμπίπτει, με την απειλή του ναζισμού καθώς ο Καμύ κατακρίνει το σταλινικό και κάθε άλλο απολυταρχικό καθεστώς της εποχής, όπως και με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, που καθορίζει τη συγγραφική του πορεία.  Όπως αναφέρει και ο ίδιος στα σημειωματάριά του, το έργο αυτό, μοιάζει με  «λίμνη ύστερα από κατακλυσμό». Στη Πανούκλα, ο Καμύ, θέλει να μεταδώσει τη φιλοσοφική του σκέψη αφήνοντας στο τέλος ένα ηθικό δίδαγμα.

Μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου και βάζοντας όλα τα γεγονότα στη σειρά, μπορούμε να καταλάβουμε πως ο Καμύ χρησιμοποιεί ένα σωρό σύμβολα για να περιγράψει τη κατάσταση της εποχής του και ειδικότερα τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η πανούκλα, λοιπόν, μπορεί να ερμηνευτεί ως τα δεινά του πολέμου. Τα θύματα της πανούκλας είναι τα θύματα του πολέμου και η ίαση της αρρώστιας θα μπορούσε να είναι η αποχώρηση και η ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους.

Αν ζούσε ο Καμύ και έγραφε σήμερα τη πανούκλα, πώς θα ήταν το ύφος του, η πλοκή, τα γεγονότα; Μήπως ζούμε και σήμερα μια «πανούκλα», μήπως είμαστε θύματα μιας αρρώστιας που μας στερεί την ελευθερία και μας αναγκάζει να ξενιτευτούμε για να ζήσουμε; Μήπως ζούμε και σήμερα με την ανασφάλεια του αύριο; Οι πόλεμοι από τότε δεν έχουν σταματήσει δυστυχώς, πόλεμοι συμφερόντων, πόλεμοι οικονομικοί, πολιτικοί, ηθικοί. Η «πανούκλα» του Καμύ, θα είναι πάντα έργο διαχρονικό.

Αποσπάσματα

«Οι δυστυχίες, στην πραγματικότητα, είναι μια κοινή υπόθεση, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κανείς όταν του πέσουν στο κεφάλι. Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους. Ο γιατρός Ριέ ήταν απροετοίμαστος, όπως και οι συμπολίτες μας και έτσι πρέπει να καταλάβουμε τους δισταγμούς τους. Και μ’ αυτόν τον τρόπο επίσης πρέπει να καταλάβουμε ότι μοιράστηκε ανάμεσα στην ανησυχία και την εμπιστοσύνη. Όταν ξεσπάει ένας πόλεμος, οι άνθρωποι λένε: «Δεν θα διαρκέσει πολύ, είναι πολύ ανόητο». Κι αναμφίβολα ένας πόλεμος είναι σίγουρα πολύ ανόητος, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να διαρκέσει. Η ανοησία επιμένει πάντα και θα μπορούσε κανείς να το διακρίνει αν δεν σκέφτονταν μόνο τον εαυτό του. Απ’ αυτή την άποψη οι συμπολίτες μας ήταν σαν όλο τον κόσμο, σκέφτονταν τους εαυτούς τους και για να το πούμε κι αλλιώς ήταν ανθρωπιστές: δεν πίστευαν στις δυστυχίες. Η δυστυχία δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου, επομένως λέμε ότι η δυστυχία δεν είναι πραγματική, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Αλλά δεν περνάει πάντα και από κακό όνειρο σε κακό όνειρο, είναι οι άνθρωποι που περνάνε και πρώτα πρώτα οι ανθρωπιστές, γιατί δεν πήραν τις προφυλάξεις τους. Οι συμπολίτες μας δεν ήταν πιο ένοχοι από άλλους, ξεχνούσαν να είναι μετριόφρονες, αυτό είναι όλο και σκέφτονταν ότι όλα είναι ακόμη δυνατά για αυτούς· πράγμα που σήμαινε ότι οι δυστυχίες είναι αδύναμες. Συνέχιζαν να κάνουν επιχειρήσεις, να ετοιμάζουν ταξίδια, και να έχουν γνώμες. Πως θα μπορούσαν να σκεφτούν τη πανούκλα, που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις, τις συζητήσεις; Θεωρούσαν τους εαυτούς τους ελεύθερους και κανένας δεν θα είναι ποτέ ελεύθερος, όσο υπάρχουν δυστυχίες.»

«Κοιτώντας από το παράθυρο την πόλη που δεν είχε αλλάξει, μόλις τότε άρχισε ο γιατρός να αισθάνεται μέσα του τη γέννηση αυτής της ελαφριάς αηδίας μπροστά στο μέλλον, που ονομάζουμε ανησυχία.» Πηγή