Να είσαι «τέως» είναι ... μια θλίψη! Διότι τέως σημαίνει... τέως! Όχι νυν! Κάτι δηλαδή, που ανάγεται στο παρελθόν και δεν έχει ούτε μέλλον ούτε και καμιάν ελπίδα μέλλοντος. Τέως πρόεδρος, τέως διοικητής, τέως διευθυντής, τέως κυβερνήτης, τέως βουλευτής, τέως υπουργός – και δη, φευ!... την σήμερον ημέραν – τέως, τέλος πάντων... τέως!
Χτες ήσουν παντοδύναμος, σούζα μπροστά σου όλοι, κλαρίνο ο σωφέρ της λιμουζίνας σου, τεμενάδες από δω, τεμενάδες από κει.
- Ω, κ. διοικητά!
- Ω, κ. κυβερνήτα!
Απροσμέτρητη η γλύκα της εξουσίας! Και ο απολαμβάνων γέρνει λιγάκι τον ώμο προς τα κάτω, τον δεξιό ή τον αριστερό, ανάλογα με το πού τον βαραίνει περισσότερο η δόξα. Προχωρά δε και με το κεφάλι του λιγάκι γερμένο – προς τα δεξιά ή προς τ' αριστερά – ανάλογα με την κατεύθυνση που έχουν συγκεντρωθεί οι βαθυστόχαστες σκέψεις και ιδέες του και τον βαραίνουν, επίσης.
- Ορίστε, κ. υπουργέ!
- Ορίστε, κ. διοικητά!
- Ορίστε, κ. κυβερνήτα!
Όλα αυτά, βεβαίως, όταν είσαι «νυν». Ύψιστε, πόσους φίλους έχεις, πόσους θαυμαστάς, και πόσος κόσμος συνωθείται γύρω σου, περιμένοντας το μειδίαμά σου, το πολύτιμο, και την καλή σου την κουβέντα! Περιπεράστε από δω, περιπεράστε από κει!... Και να, οι τεμενάδες και να οι καπελαδούρες! Δόξα! Την οποίαν, ως γνωστόν, ουδείς εμίσησε – και πάντες ελαχτάρησαν – ενώ τον πλούτον (λέει η... παροιμία) πολλοί!
Γινόμενος όμως «τέως», ξαφνικά – κάποτε θα γίνεις, σύμφωνα με κάποιον νόμο της φύσεως, αιώνιο και απαράβατο – Ύψιστε, τι καταστροφή! Σαν όνειρο μαγευτικό, που μια στιγμή γεννιέται, με κάποιον πόνο μυστικό, ποτέ δε λησμονιέται... Και ... κλαύσον με, μάνα, κλαύσον με! Όλα τα πάντα γίνονται παρελθόν, καπνός που διαλύεται!
Εκτός αν ήσουν τέως ... καμαριέρης του Ωνάση, φέρ' ειπείν! Ή τέως γραμματεύς της κυρίας Τζάκυ φέρ' ειπείν! Ή τέως αρχιθαλαμηπόλος κάποιου βασιλέως, ή τέως μάγειρος κάποιας μεγαλειότητος του πλούτου, της πολιτικής, των ανακτόρων. Είναι οι μόνες περιπτώσεις που η δόξα σου αρχίζει αποκλειστικά και μόνο από τη στιγμή που έγινες «τέως»! Ως «νυν» δεν είχες, βέβαια, να καυχηθείς ιδιαιτέρως για τη δόξα σου, διότι ολόκληρη η ζωή σου ήταν τεμενάδες... κύψεις και επικύψεις, «μάλιστα κυρίες», «διατάξατε κύριε», «όπως επιθυμείτε κύριε», «έχετε δίκαιον κύριε», ή «εξοχότατε», ή «υψηλότατε», ή «μεγαλειότατε» και βάλε.
Έχοντας, όμως, γίνει «τέως», αρχίζεις να λάμπεις! Διότι κάθεσαι κάτω, γράφεις τ' απομνημονεύματά σου και... πού σε πονεί και πού σε σφάζει, εξοχότατε ή μεγαλειότατε, ή ό,τι άλλο λήγει σε «ότατε», φόρα τα πάντα της ιδιωτικής ζωής του μεγιστάνος που υπηρέτησες, σαν έμπιστος, να και τούτη, να κι εκείνη, τι ιδιοτροπίες είχε ο μεγιστάνας σου, πώς έτρωγε, πώς έπινε και πώς κοιμόταν...
Έγραψε απομνημονεύματα και ο Τσώρτσιλ, ο Ντε Γκωλ, ο Λόϋδ Τζωρτζ, ο Κλεμανσώ κι όλοι οι μεγάλοι στρατηγοί σ' όλες τις εποχές. Τα απομνημονεύματα, όμως που γράφει ο τέως υπηρέτης μεγάλων προσωπικοτήτων ή των μεγιστάνων του πλούτου – ανδρών και γυναικών – έχουν άλλο γούστο και άλλη επιτυχία. Είναι το συναρπαστικό υλικό του γοητευτικού κουτσομπολιού, που συναρπάζει τις μάζες και γι' αυτό πάντα το είδος αυτό των βιβλίων γίνεται «μπεστ σέλλερ». Και βγάζει ο «συγγραφέας» του τόσα, καμιά φορά, όσα δεν έβγαλε σε όλη τη σταδιοδρομία του, κάνοντας τεμενάδες.
Οι μόνοι ευτυχισμένοι «τέως»!
- Ποιος είναι αυτός ο λόρδος;
- Ο τέως... θαλαμοφύλαξ του κ. Ωνάση!
- Ω... περιπεράστε παρακαλώ!
Τώρα δέχεται ο ίδιος τους τεμενάδες. Μη μου πείτε ότι δεν πρόκειται για μια δόξα ελεεινής μορφής!...
Δημήτρης Ψαθάς, 20-11-1971
πηγή
~
Το χρονογράφημα είναι είδος έντεχνου πεζού λόγου με λογοτεχνική συχνά χροιά· δημοσιεύεται σε εφημερίδες και σε περιοδικά· κυρίως σε εφημερίδες, αν και στην Ελλάδα τουλάχιστον ξεκίνησε από τα περιοδικά. Πρόθεσή του είναι να σχολιάσει την επικαιρότητα της κοινωνικής, της πολιτιστικής, της πολιτικής κτλ. ζωής. Κινείται δηλαδή σε κάθε κατεύθυνση και αγκαλιάζει κάθε μορφή ζωής που παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον. Κατά πάγια συνήθεια, είναι σύντομο κείμενο ευχάριστο και καλύπτει συγκεκριμένη στήλη στην εφημερίδα ή στο περιοδικό. Γράφεται σε τόνο εύθυμο, χαριτωμένο, χιουμοριστικό, κάποτε επικριτικό, δηκτικό άλλοτε, συχνά ειρωνικό, παραινετικό, έμμεσα ή άμεσα διδακτικό και παιδαγωγικό. Αυτά σημαίνουν ότι συστεγάζει αρμονικά τη χάρη και τη σκωπτικότητα, την ευφυολογία και τον κριτικό στοχασμό, την αφηγηματική ροή και τη διδακτική πρακτική, την ειρωνική διάθεση και τη σοβαρή πρόθεση. Με την ποικιλία των θεμάτων του και των τρόπων με τους οποίους γράφεται εξασφαλίζει όλες τις προϋποθέσεις μιας φιλικής ευχάριστης και τακτικής επικοινωνίας χρονογράφου και κοινού. Οι αναγνώστες το περιμένουν. Έτσι τουλάχιστον συνέβαινε και συμβαίνει, όταν εκλεκτοί χρονογράφοι θεραπεύουν αυτό το είδος του λόγου. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι συχνά χρονογράφος και αναγνώστες αναπτύσσουν μιαν ιδιότυπη σχέση που φτάνει έως και στην αλληλογραφία, όπως είναι γνωστό ότι κάποτε οι χρονογράφοι ζητούν από τους αναγνώστες τους ακόμη και θέματα για πραγμάτευση: «θεματοπραγματευτές» ονόμαζε ο γνωστός χρονογράφος Σπύρος Μελάς απλούς ανθρώπους του περιβάλλοντός του, οι οποίοι τού υποδείκνυαν θέματα για χρονογραφική πραγμάτευση. [συνέχεια ΕΔΩ]
~
Ο Δημήτρης Ψαθάς (1907-1979) γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου και ήρθε στην Αθήνα το 1923, όπου τελείωσε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία, στην ευθυμογραφία και στο θέατρο. Το 1937 κυκλοφόρησε το πρώτο χιουμοριστικό βιβλίο του "Η Θέμις έχει κέφια" κι ευθύς τον επόμενο χρόνο "Η Θέμις έχει νεύρα". Εκείνο, όμως, που τον έκανε πανελλήνια γνωστό ήταν η "Μαντάμ Σουσού", η περιλάλητη ηρωίδα του ομώνυμου χιουμοριστικού μυθιστορήματός του. Τη δραματική περίοδο της Ιταλογερμανικής Κατοχής ο Δημήτρης Ψαθάς περιέγραψε με το δικό του αμίμητο τρόπο στα βιβλία του "Χειμώνας του 41" (1945), "Αντίσταση" (1945), και "Το χιούμορ μιας εποχής" (1946). Ο συγγραφέας ταξίδεψε στη Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Τουρκία, Αίγυπτο και περιέλαβε τις εντυπώσεις του στα βιβλία του "Κάτω από τους ουρανοξύστες" (1950), "Στη χώρα των μυλόρδων" (1951) και "Παρίσι, Σταμπούλ κι άλλα εύθυμα ταξίδια" (1951). Επίσης, εξέδωσε ένα άλλο χιουμοριστικό μυθιστόρημα, που περιλαμβάνει σάτιρα των ηθών της εποχής, με τον τίτλο "Οικογένεια βλαμμένου" (1956) και σειρά εύθυμων διηγημάτων που τιτλοφορούνται "Παρ ολίγον να γελάσουμε" (1960). Επιλογή χρονογραφημάτων του περιέλαβε σε τρία βιβλία με τους τίτλους "Από την εύθυμη πλευρά", "Στο καρφί και στο πέταλο", και "Πέρα βρέχει" (1960). Παράλληλα με τη δημοσιογραφία ο Δημήτρης Ψαθάς επιδόθηκε με θριαμβευτική επιτυχία και στη συγγραφή κωμωδιών, μερικές από τις οποίες κατέρριψαν το ρεκόρ των παραστάσεων στην Ελλάδα. Οι κωμωδίες του, που παίχθηκαν απ όλους σχεδόν τους κεντρικούς θιάσους της Αθήνας και με τους μεγαλύτερους Έλληνες ηθοποιούς είναι "Το στραβόξυλο" (1940), "Ο εαυτούλης μου" (1941), "Οι Ελαφρόμυαλοι" (1942), "Μαντάμ Σουσού" (1942), "Σκίτσα της εποχής" (όπου περιλαμβάνονται τα μονόπρακτα "Ο Κηφισοφών", "Γαλάζια χελώνα", "Νευρικός κύριος", "Τρελοί της εποχής" και "Ιφιγένεια. . . εν Μαύροις", 1944), "Φον Δημητράκης" (1947), "Η ζωή είναι ωραία" (1952), "Ζητείται ψεύτης" (1953), "Μικροί Φαρισαίοι" (1954), "Ο φαύλος κύκλος" (1954), "Ένας βλάκας και μισός" (1956), "Προς Θεού μεταξύ μας" (1957), "Φωνάζει ο κλέφτης" (1958), "Εταιρία θαυμάτων" (1959), "Η Μαίρη τα λέει όλα" (1960), "Εξοχικόν κέντρον ο Έρως" (1960), "Εμπρός να γδυθούμε" (1962), "Χαρτοπαίχτρα" (1963), "Ξύπνα, Βασίλη" (1965), "Ο αχόρταγος" (1966), "Ο κουτσομπόλης" (1968), "Προίκα μου αγαπημένη" (1968), "Οι ατίθασοι" (1970), "Ο αφελής" (1973), "Το ανθρωπάκι" (1974). Τα περισσότερα από τα θεατρικά του έργα έχουν γίνει κινηματογραφικές ταινίες με τεράστια επιτυχία-η υψηλή θεαματικότητά τους από την τηλεόραση απ όπου προβάλλονται σήμερα αποδείχνει το αξεπέραστο ταλέντο του δημιουργού τους και τη μόνιμη επικαιρότητα των θεμάτων τους. Ο Δημήτρης Ψαθάς εξέδωσε επίσης και ένα ιστορικό χρονικό 500 σελίδων, συγκλονιστικό ντοκουμέντο από τη ζωή, τους διωγμούς και την αντίσταση του ελληνισμού της ιδιαιτέρας του πατρίδας, με τίτλο "Γη του Πόντου" (1966). [Τίτλοι του συγγραφέα]