Ανδρέας Κάλβος, «Ωδή τετάρτη. Eις Σάμον»

                α´.
    Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
θέλει αρετήν και τόλμην
                η ελευθερία.     5

β΄.
    Αυτή (και ο μύθος κρύπτει
νουν αληθείας) επτέρωσε
τον Ίκαρον· και αν έπεσεν
ο πτερωθείς κ' επνίγη
                θαλασσωμένος·     10

                   γ΄.
    Αφ' υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος. ―
Αν γένης σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου, νόμιζε
                φρικτόν τον τάφον.     15

                   δ΄.
    Mούσα το Iκάριον πέλαγος
έχεις γνωστόν. Nα η Πάτμος,
να αι Kορασσίαι, κ' η Kάλυμνα
που τρέφει τας μελίσσας
                με' αθέριστα άνθη.     20

                   ε΄.
    Nα της αλόης η νήσος,
και η Kως ευτυχεστάτη,
η τις του κόσμου εχάρισε
τον Απελλήν και αθάνατον
                τον Iπποκράτην.     25

                   ς΄.
    Iδού και ο μέγας τρόμος
της Ασίας γης, η Σάμος·
πλέξε δι' αυτήν τον στέφανον
υμνητικόν και αιώνιον
                λυρική κόρη.     30

                   ζ΄.
    Αυτού, ενθυμάσαι, εγέμιζες
του τέιου Ανακρέοντος
χαρμόσυνον κρατήρα,
κ' έστρωνες δια τον γέροντα
                δροσόεντα ρόδα.     35

                   η΄.
    Αυτού, του Oμήρου εδίδασκες
τα δάκτυλα 'να τρέχουσι
με' την ωδήν συμφώνως,
όταν τα έργα ιστόρει
                θεών και ηρώων.     40

                   θ΄.
    Αυτού, τα χρυσά έπη
εμψύχωνες εκείνου,
δι' ου τα νέφη εσχίσθησαν
και των άστρων εφάνηκεν
                η αρμονία.     45

                   ι΄.
    Ω κατοικία Zεφύρων,
όταν αλλού του ηλίου
καίουν τα βουνά η ακτίνες,
ή τον χειμώνα η νύκτα
                κόπτη τας βρύσεις·     50

                   ια΄.
    Eσύ ανθηρόν το στήθος σου,
φαιδρόν τον ουρανόν
έχεις, και από τα δένδρα σου
πολλή πάντοτε κρέμεται
                καρποφορία.     55

                   ιβ΄.
    Kαθώς προτού νυκτώση,
μέσα εις τον κυανόχροον
αιθέρα, μόνος φαίνεται
λάμπων γλυκύς ο αστέρας
                της Αφροδίτης.     60

                   ιγ΄.
    Kαθώς μυρτιά υπερήφανος
απ' άνθη φορτωμένη
και από δροσιάν αστράπτει,
όταν η αυγή χρυσόζωνος
                την χαιρετάη·     65

                   ιδ΄.
    Oύτω το κύμα Iκάριον
κτυπούσα η βάρκα, βλέπει
σε εις τα νησία ανάμεσα
λαμπράν και υψηλοτάτην,
                και αγαλλιάζει.     70

                   ιε΄.
    Tι εγίνηκαν η ημέραι,
ότε εις τας κορυφάς
του Kερκετέως δενδρόεντος
εχόρευον η τέχναι
                στεφανωμέναι.     75

                   ις΄.
    Έρχονται, ω μακαρία
νήσος, έρχονται πάλιν·
το προμηνύουσι τ' άντρα σου
φλογώδη, εξ ων μυρίαι
                μάχαιραι εκβαίνουν.     80

                   ιζ΄.
    Ως η σφήκες μαζόνονται
επί τα ολίγα λείψανα
σπαραγμένης ελάφου,
ή ταύρου οπού εκατάντησε
                δείπνον λεαίνης,     85

                   ιη΄.
    Αλλ' αν βροντήση εξαίφνης,
πετάουν ευθύς και αφίνουσι
την ποθητήν τροφήν,
υπό τα δένδρα φεύγουσαι
                και υπό τους βράχους·     90

                   ιθ΄.
    Oύτως, εις τα παράλια
ασιατικά, τα πλήθη
αγαρηνά αναρίθμητα
βλέπω 'να επισωρεύονται,
                όμως ματαίως.     95

                   κ΄.
    Σάλπιγγα μεγαλόφθογγος
"οι Σάμιοι", κράζει, "οι Σάμιοι
και ιδού τα πόδια τρέμουσι
μυρίων ανδρών και αλόγων
                θορυβουμένων.     100

                   κα΄.
    "Oι Σάμιοι·" ― και εσκορπίσθησαν
των απίστων αι φάλαγγες. ―
Α, τι, ω δειλοί, δεν μένετε
'να ιδήτε, αν το σπαθί μας
                κοπτερόν ήναι;     105

                   κβ΄.
    Έρχονται, πάλιν έρχονται
χαράς ημέραι, ω Σάμος·
το προμηνύουν οι θρίαμβοι
πολλοί και θαυμαστοί,
                που σε δοξάζουν.     110

                   κγ΄.
    Nήσος λαμπρά ευδαιμόνει·
ότε η δουλεία σε αμαύρονε,
σ' είδον· άμποτε νάλθω
'να φιλήσω το ελεύθερον
                ιερόν σου χώμα.     115

                   κδ΄.
    Eάν φιλοτιμούμεθα
'να την 'ξαναποκτήσωμεν
μ' ίδρωτα και με' αίμα,
καλόν είναι το καύχημα
                της αρχαίας δόξης.     120
~
από το βιβλίο Ωδαί, συλλογή H Λύρα, Ωκεανίδα, 1997
πηγή

 

Ο Ανδρέας Κάλβος (Ζάκυνθος, 1792 – Κέντιγκτον Αγγλίας 1869) ήταν ένας από τους σημαντικότερους ποιητές, του οποίου δεν υπάρχει γνωστή απεικόνιση. Η νεοκλασικιστική του παιδεία και η ρομαντική του ψυχοσύνθεση συμπλέκουν στην ποίηση του το δραματικό με το ειδυλλιακό, το παγανιστικό με το χριστιανικό, τα αρχαιοελληνικά πρότυπα με την σύγχρονη επαναστατική επικαιρότητα, τον πουριτανισμό με τον λανθάνοντα ερωτισμό, την αυστηρότητα, τη μελαγχολία, την κλασικιστική φόρμα με το ρομαντικό περιεχόμενο, σύζευξη που είναι ορατή ακόμη και στη γλώσσα (αρχαΐζουσα με βάση δημοτική) και στη μετρική (αρχαϊκή στροφή και μέτρο που συχνά δημιουργεί, σε δεύτερο επίπεδο, δεκαπεντασύλλαβους). Τα έργα του Κάλβου δέχτηκαν αρκετή κριτική από τις δύο επικρατούσες παρατάξεις διανοουμένων της ελληνικής πραγματικότητας. Οι Φαναριώτες από τη μία και οι Επτανήσιοι από την άλλη, αρνήθηκαν στις Ωδές του το δικαίωμα πολιτογράφησης στον χώρο της ελληνικής ποίησης. Ο Κάλβος γεννήθηκε μεν στη Ζάκυνθο και γύρισε εκεί μετά τη συγγραφή των Ωδών του, αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως Επτανήσιος ποιητής. Δεν ανήκει στη σχολή που παγιωνόταν γύρω από τον Σολωμό και μάλιστα κανένας λόγιος των Επτανήσων δεν τον θεώρησε ποτέ ως Ιόνιο ποιητή. Πολλοί άσκησαν κριτική στη γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο Κάλβος, αν και παραδέχονταν την ποίηση του. Το ίδιο και οι Φαναριώτες. Σ’ αντίθεση με τους Έλληνες λόγιους, ο γαλλικός τύπος παρουσιαζόταν ενθουσιασμένος από τα έργα του Κάλβου, τα οποία κατάφεραν να πείσουν τους ξένους πολύ πιο εύκολα απ' ό,τι τους συμπατριώτες του.  Η πρώτη νομιμοποίηση του ποιητή από την ελληνική πλευρά έρχεται από τον Βικέλα και ολοκληρώνεται στην ομιλία του Παλαμά το 1889, με την οποία γνωρίζεται στο ευρύτερο κοινό [Βιογραφία]