Μπέρτολτ Μπρεχτ (Berthold Brecht), «Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ» (Αποσπάσματα)

«Ο Μπρέχτ αρχίζει να γράφει τις “Ιστορίες του κ. Κόυνερ” εκεί γύρω στο 1927, μια περίοδο σημαδιακή για την εξέλιξή του. […] Δεν είναι λοιπόν συμπτωματικό ότι ο Μπρεχτ αρχίζει να γράφει τις “Ιστορίες του κ. Κόυνερ” αμέσως μετά την ανακάλυψη που κάνει για τη σύνδεση του μαρξισμού με τα καθημερινά γεγονότα. Γιατί οι ιστορίες αυτές έχουν έναν κοινό άξονα:
δείχνουν τη συμπεριφορά του ατόμου, του κ. Κόυνερ, απέναντι σε φαινόμενα της καθημερινής ζωής, και τις αντιδράσεις του απέναντι σε καθιερωμένες αντιλήψεις κα καταστάσεις. Καθώς μάλιστα ο κ. Κόυνερ τοποθετείται, από τη μια ιστορία στην άλλη μέσα σε μια διαφορετική κατάσταση, όλες οι ιστορίες μαζί συνθέτουν έναν κόσμο “εν κινήσει”». [Εισαγωγή-πρόλογος του Πέτρου Μάρκαρη μεταφραστή του βιβλίου.]

**********

 Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες του κ. Κόυνερ, Θεμέλιο (6η έκδοση)  
(13 ιστορίες)

 Μόχθος των καλών

Ρώτησαν τον κ. Κ.: Τι φτιάχνετε τώρα; Ο κ. Κ. αποκρίθηκε: Κουράζομαι πάρα πολύ, ετοιμάζω το επόμενο λάθος μου. σ. 24

Αγάπη για την πατρίδα (μίσος για τους πατριδολάτρες)

Ο κ. Κ. δεν τόκρινε απαραίτητο να ζει σε μια συγκεκριμένη χώρα. Έλεγε: Παντού μπορώ να πεινάσω. Κάποτε όμως έλαχε να περνάει από μια πόλη που την είχε κυριέψει ο εχθρός της χώρας όπου ζούσε. Τον πλησίασε τότε ένας αξιωματικός του εχθρού και τον ανάγκασε να κατεβεί από το πεζοδρόμιο. Ο κ. Κ. κατέβηκε και διαπίστωσε ξαφνικά ότι είχε αγαναχτήσει ενάντια σ’ αυτόν τον άνθρωπο, και μάλιστα όχι μόνο ενάντια στον άνθρωπο μα προπαντός ενάντια στη χώρα που άνηκε ο άνθρωπος αυτός, τόσο, που ευχήθηκε να γίνει ένας σεισμός και να την καταπιεί. Γιατί, ρώτησε ο κ. Κ., έγινα εθνικιστής εκείνη τη στιγμή; Γιατί συνάντησα έναν εθνικιστή. Μα γιαυτό ακριβώς πρέπει να εξολοθρεύουμε τη βλακεία• γιατί κάνει βλάκες αυτούς που τη συναντούν. σ. 26

Το ερώτημα αν υπάρχει θεός

Κάποιος ρώτησε τον κ. Κ. αν υπάρχει θεός. Ο κ. Κ. του είπε: Σε συμβουλεύω να σκεφτείς αν η συμπεριφορά σου θ’ αλλάξει ανάλογα με την απάντηση που θα δώσεις στο ερώτημα. Αν δε θ’ αλλάξει τότε η ερώτηση είναι περιττή. Αν θ’ αλλάξει τότε μπορώ τουλάχιστο να σε βοηθήσω λέγοντας πως εσύ αποφάσισες κιόλας: χρειάζεσαι ένα θεό. σ. 31

Το δικαίωμα της αδυναμίας

Ο κ. Κ. έτυχε να βοηθήσει κάποιον σε μια δύσκολη περίσταση, μα σαν τέλειωσε η υπόθεση ο άλλος δεν τούπε ούτ’ ευχαριστώ.

Οι φίλοι του κ. Κ. απόρησαν όταν τον άκουσαν να υψώνει τη φωνή του και να παραπονιέται για την αχαριστία του άνθρωπου. Βρήκαν τη συμπεριφορά του κ. Κ, άπρεπη και του είπαν ακόμα: Δεν το ξέρεις πως ο άνθρωπος πρέπει να κάνει το καλό δίχως να ζητάει ευγνωμοσύνη, γιατί οι άνθρωποι είναι πολύ αδύνατοι για να νιώσουν ευγνωμοσύνη; Κι εγώ; αποκρίθηκε ο κ. Κ., καλά εγώ δεν είμαι άνθρωπος; Γιατί λοιπόν δεν πρέπει να είμαι τόσο αδύνατος που να ζητάω ευγνωμοσύνη; Οι άνθρωποι έχουν πάντα την εντύπωση ότι θα παραδεχτούν πως είναι βλάκες αν τύχει κι ομολογήσουν πως κάποιος τους φέρθηκε πρόστυχα. Γιατί αλήθεια; σ. 32

Το αβοήθητο παιδί

Ο κ. Κ. μιλούσε για την κακή συνήθεια των ανθρώπων να καταπίνουν σιωπηρά την αδικία που τους κάνουν κι αφηγήθηκε τούτη την ιστορία: Κάποιος περαστικός είδε ένα παιδί να κλαίει και το ρώτησε τι το βασάνιζε. Να, είχα δυο γρόσια για να πάω στον κινηματογράφο μα ήρθε ένα αγόρι κι άρπαξε το ένα απ’ το χέρι μου, αποκρίθηκε το παιδί κι έδειξε ένα άλλο αγόρι που στεκόταν λίγο πιο πέρα. Καλά, και δε φώναξες βοήθεια; ρώτησε ο άνθρωπος. Πως, φώναξα, είπε το παιδί κι άρχισε τώρα να κλαίει λίγο πιο δυνατά. Και δε σ’ άκουσε κανένας; ξαναρώτησε τώρα ο άνθρωπος και χάιδεψε στοργικά το παιδί. Όχι, αποκρίθηκε εκείνο κλαίγοντας μ’ αναφυλλητά. Δεν μπορείς να φωνάξεις πιο δυνατά; ρώτησε ο άνθρωπος. Όχι, αποκρίθηκε το παιδί που βλέποντας τον άνθρωπο να χαμογελάει είχε αρχίσει πάλι να ελπίζει. Τότε δώσε μου και τ’ άλλο, είπε ο άνθρωπος (άνω τελεια) πήρε και το τελευταίο γρόσι από το χέρι του παιδιού και συνέχισε ξένοιαστος το δρόμο του. σ. 33

Ερωτήματα που πείθουν

Πρόσεξα, είπε ο κ. Κ., ότι κάνουμε πολλούς να τρομάζουν με τη θεωρία μας, επειδή βρίσκουμε στο κάθε ερώτημα και μιαν απάντηση. Δε θα μπορούσαμε, για το καλό της προπαγάνδας, να κάνουμε έναν κατάλογο των ερωτημάτων που μας φαίνονται τελείως αναπάντητα; σ. 35

Κουβέντες

Εμείς οι δυο δεν έχουμε πια τίποτα να πούμε, είπε ο κ. Κ. σε κάποιον. Γιατί; ρώτησε ο άλλος τρομαγμένος. Γιατί όταν είμαι μαζί σου δε λέω καμιά λογική κουβέντα, παραπονέθηκε ο κ. Κ. Μα αυτό δε μ’ ενοχλεί καθόλου, τον παρηγόρησε ο άλλος. Το πιστεύω, είπε με πικρία ο κ. Κ., ενοχλεί όμως εμένα. σ. 41

Επιτυχία

Ο κ. Κ. είδε μια ηθοποιό να περνάει κι είπε: Είναι όμορφη. Τελευταία είχε επιτυχία χάρη στην ομορφιά της, τον πληροφόρησε ο συνοδός του. Ο κ. Κ. φουρκίστηκε κι είπε: Όχι, είναι όμορφη γιατί είχε επιτυχία. σ. 45

Ο έπαινος

Όταν ο κ. Κ. άκουσε ότι οι παλιοί μαθητές του τον επαινούσαν, είπε: Ενώ οι μαθητές ξέχασαν από καιρό τα λάθη του δασκάλου, αυτός ακόμα τα θυμάται. σ. 50

Ο απαραίτητος υπάλληλος

Ο κ. Κ. άκουσε να παινεύουν έναν υπάλληλο που δούλευε χρόνια σε μιαν υπηρεσία λέγοντας ότι είναι απαραίτητος στη θέση του, τόσο καλός υπάλληλος είναι. Και γιατί είναι απαραίτητος; ρώτησε θυμωμένος ο κ. Κ. Γιατί η υπηρεσία δε θα μπορούσε να σταθεί δίχως αυτόν, αποκρίθηκαν αυτοί που τον παίνευαν. Τότε τι σόι καλός υπάλληλος είναι, όταν η υπηρεσία δε στέκεται δίχως αυτόν; είπε ο κ. Κ. Είχε όλο τον καιρό να οργανώσει την υπηρεσία του έτσι, που να πάψει να είναι απαραίτητος. Στ’ αλήθεια με τι ασχολείται; Θα σας το πω εγώ: κάνει εκβιασμό. σ. 63

Ο κ. Κ. και οι σωματικές ασκήσεις

Κάποιος φίλος του είπε στον κ. Κ. ότι η υγεία του βελτιώθηκε αφότου το φθινόπωρο, μάζεψε μόνος του τα κεράσια μιας μεγάλης κερασιάς. Σκαρφάλωσε ως τα πιο ψηλά κλαριά και οι περίπλοκες κινήσεις που έκανε για να φτάσει τα κεράσια γύρω του και πάνω από το κεφάλι του, φαίνεται, λέει, πως του έκαναν καλό. Και τα κεράσια; Τα φάγατε; ρώτησε ο κ. Κ., κι όταν ο φίλος του απάντησε καταφατικά είπε: Τέτοιες σωματικές ασκήσεις θα τις έκανα κι εγώ. σ. 73

Η εξυπηρέτηση των συμφερόντων

Ο βασικός λόγος που μας υποχρεώνει να υπηρετούμε τα συμφέροντα είναι ότι ένας μεγάλος αριθμός από σκέψεις δεν είναι δυνατό να γίνουν, γιατί είναι αντίθετες στα συμφέροντα αυτών που σκέφτονται. Όταν δεν μπορούμε να υπηρετήσουμε τα συμφέροντα είναι ανάγκη να τα δείχνουμε και να τονίζουμε την πολλαπλότητα τους. Μονάχα έτσι μπορεί αυτός που σκέφτεται να κάνει σκέψεις που υπηρετούν τα συμφέροντα των άλλων, γιατί πιο εύκολα μπορεί κανείς να σκέφτεται τα ξένα συμφέροντα παρά να ζει δίχως συμφέροντα. σ. 84

Για τον νεαρό Κόυνερ

Μιλώντας κάποιος για τον νεαρό Κ. είπε ότι τον άκουσε να λέει ένα πρωί σε μια κοπέλα που του άρεσε πολύ: Χτες τη νύχτα σας είδα στον ύπνο μου. Ήσασταν πολύ λογική. σ. 101

Πηγή