Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε ήταν Γερμανός ποιητής, δραματουργός, μυθιστοριογράφος, θεωρητικός της τέχνης και επιστήμονας. Γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη στις 28 Αυγούστου του 1749. Χάρη της εύπορης οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς του, του προσφέρθηκε πλήρης μόρφωση κατ’ οίκον σε ένα μεγάλο φάσμα μαθημάτων με έμφαση τους κλασικούς συγγραφείς και τις γλώσσες (ελληνικά, λατινικά, γαλλικά, αγγλικά). Έγραψε τα πρωτόλεια ποιήματά του στην ηλικία των 15, τα οποία όμως κατέστρεψε. Ξεκίνησε σπουδές Νομικής στη Λειψία το 1765 και παράλληλα έκανε μαθήματα σχεδίου με τον Adam Oeser. Εκεί ήρθε σε επαφή με το ελληνικό στοιχείο της πόλης, από το οποίο και επηρεάστηκε, με αποτέλεσμα να αφιερώσει πολλά έργα του στην ελληνική αρχαιότητα.
Οι σπουδές του διήρκεσαν ως το 1769, καθώς επέστρεψε στη γενέτειρά του για λόγους υγείας. Τότε ήταν που ανακαλύπτει μέσα του τον ήρωα Φάουστ. Ένα χρόνο μετά ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Νομική και επιστρέφει ξανά στη Φρανκφούρτη, όπου ασχολείται με τη δικηγορία και παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα Χημείας, Ιατρικής, καθώς και Βοτανικός. Διατύπωσε τη θεωρία της ενότητας και της συνέχειας στη φύση, παρατηρώντας τις μορφολογικές ομοιότητες μεταξύ ειδών. Το 1784 ανακάλυψε την ύπαρξη του μη διακρινόμενου (λόγω της απώθησής του στο πρόσθιο τμήμα των άνω γνάθων και της συνοστέωσής του με αυτά) μεσογνάθιου οστού στον άνθρωπο. Η μελέτη της συγκριτικής ανατομίας τον οδήγησε να εισηγηθεί το 1790 ένα νέο κλάδο των επιστημών της φύσης, τη Μορφολογία. Σε μια πραγματεία του, το 1795, ορίζει τη Μορφολογία ως «αυτοτελή επιστήμη και βοηθητική της Φυσιολογίας που πρέπει να περιλαμβάνει τη διδασκαλία περί της μορφής, σχηματισμού και μετασχηματισμού των οργανικών σωμάτων».
Το 1774 γράφει Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου, με αφορμή την αυτοκτονία του νεαρού του φίλου. Το εν λόγω μυθιστόρημα λατρεύεται από τον Ναπολέοντα, ο οποίος τον παρασημοφορεί με το «Τάγμα της Λεγεώνας της Τιμής», ενώ ο ίδιος γίνεται σύμβολο του ηθικού και πνευματικού κινήματος και του χαρίζεται η αναγνώριση στην Ευρώπη.
Ο έρωτας για τον Γκαίτε είναι πηγή έμπνευσης και κινητήρια δύναμη για τη συγγραφή. Το 1775 ερωτεύεται και αρραβωνιάζεται τη Σένεμαν, κόρη ενός τραπεζικού από τη Φρανκφούρτη, αλλά ο έρωτας τους δε θα διαρκέσει και ο αρραβώνας διαλύεται τον ίδιο κιόλας χρόνο.
Το 1777 γράφει μερικά από τα καλύτερα ποιήματα του, όπως το Στη Σελήνη, Ο ψαράς και Τα σύνορα της ανθρωπότητας. Διετέλεσε Υπουργός του Δούκα της Βαϊμάρης, πράγμα το οποίο έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη σταδιοδρομία του. Κατά την παραμονή του στην Ιταλία γράφει ένα από τα σημαντικότερα έργα του, το Ταξίδι στην Ιταλία.
Το κείμενό του με τίτλο Και εγώ στην Αρκαδία παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον. Η Αρκαδία αποτελεί για τους ανθρώπους της τέχνης τη «γη της επαγγελίας». Ήταν το σύμβολο ενός εξιδανικευμένου τόπου, με έναν ιδανικό επίσης τρόπο ζωής για τους καλλιτέχνες, μακριά από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Εκεί, οι άνθρωποι του πνεύματος θα μπορούσαν ανενόχλητοι να δημιουργούν και να αφοσιώνονται ολοκληρωτικά στο έργο τους. Συνεπώς, είναι και το κατάλληλο κλίμα για να συγγράψει κανείς.
Ως το 1805 διατηρούσε στενή επαφή και τον συνέδεε βαθιά φιλία με τον Σίλλερ, με τον οποίο δημιούργησε και μια σχολή, τη λεγόμενη μουσική σχολή. Το 1806 παντρεύεται την Κριστιάνε Βούλπιους, με την οποία είχε αποκτήσει από το 1789 ένα γιο. Ολοκλήρωσε τον Φάουστ, το έργο της ζωής του, με το δεύτερο τόμο, ένα χρόνο πριν το θάνατό του. Το 1832 πεθαίνει στη Βαϊμάρη, προφέροντας ως τελευταία λόγια τα εξής: «Φως, περισσότερο φως!».
1773: Prometheus (Προμηθέας), ποίημα
1773: Götz von Berlichingen (Γκετς φον Μπέρλιχίνγκεν), δράμα
1774: Die Leiden des jungen Werthers (Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου), μυθιστόρημα
1774: Der König in Thule (Ο βασιλιάς της Θούλης), ποίημα
1775: Stella (Στέλλα), τραγωδία
1782: Der Erlkönig (Ο βασιλιάς των ξωτικών), ποίημα σε μετάφραση Γεωργίου Βιζυηνού
1787: Iphigenia auf Tauris (Ιφιγένεια εν Ταύροις), δράμα
1788: Egmont ( Έγκμοντ), δράμα
1790: Versuch die Metamorphose der Pflanzen zu erklären: προσπάθεια εξήγησης της μεταμόρφωσης των φυτών, επιστημονική πραγματεία
1790: Torquato Tasso (Τορκουάτο Τάσσο), δράμα
1790: Römische Elegien (Ρωμαϊκές ελεγείες), ποίηση
1794: Reineke Fuchs (Ράινέκε Φουκς), μύθος
1795–96 Die Xenien (Τα Ξένια), συλλογή επιγραμμάτων (σε συνεργασία με τον Σίλλερ)
1796: Wilhelm Meisters Lehrjahre (Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλελμ Μάιστερ), μυθιστόρημα
1797: Der Zauberlehrling (Ο μαθητευόμενος μάγος), ποίημα
1797: Die Braut von Korina (Η μνηστή της Κορίνθου), ποίημα
1798: Hermann und Dorothea (Χέρμαν και Δωροθέα), επικό ποίημα
1799: Die erste Walpurgisnacht, (Η πρώτη βαλπουργία νύχτα), ποίημα
1803: The Natural Daughter (Η Νόθος Κόρη), δράμα
1808: Faust (Φάουστ), Α’ μέρος, δράμα
1809: Die Wahlverwandtschaften (Εκλεκτικές συγγένειες), μυθιστόρημα
1810: Zur Farbenlehre (Περί των χρωμάτων), επιστημονική πραγματεία
1811–1830: Aus Meinem Leben: Dichtung und Wahrheit (Από τη ζωή μου: Ποίηση και Αλήθεια), αυτοβιογραφικό έργο
1817: Italienische Reise (Ιταλικό ταξίδι), ημερολόγια
1819: Westöstlicher Diwan (Δυτικό-ανατολικό Ντιβάν), ποίηση κατά μίμησιν των μουσουλμάνων μυστικιστών
1821: Wilhelm Meisters Wanderjahre, oder Die Entsagenden (Τα χρόνια της περιπλάνησης του Βίλελμ Μάιστερ), μυθιστόρημα
1823: Marienbader Elegie, (Η ελεγεία του Μαρίενμπαντ), ποίημα
1832: Faust (Φάουστ), Β’ μέρος, δράμα
1833: Einzelnheiten, Maximen und Reflexionen (Αφορισμοί και διαλογισμοί)
Η συγγραφή του Φάουστ αρχίζει το 1772 και ολοκληρώνεται με μεγάλα διαλείμματα το 1832. Πρόκειται για ένα μεγάλης έκτασης έργο που δεν έχει σταματήσει να ανεβαίνει στα θεατρικά σανίδια μέχρι σήμερα και απασχολεί επιστήμονες με μελέτες και αναλύσεις. Ένα απολύτως απαιτητικό έργο ζωής, στο οποίο ο Γκαίτε ασχολήθηκε κατά την ώριμη περίοδό του.
Ο πραγματικός Φάουστ πιθανότατα γεννήθηκε το 1480 στη Νότια Γερμανία και πέθανε γύρω στο 1540 στο Στάουφεν του Μέλανα Δρυμού. Το 1587 κυκλοφορεί ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο με τίτλο Η ιστορία του Δρος Γιόχαν Φάουστ του διαβόητου θαυματοποιού που επιδίδονταν στην μαύρη μαγεία. Επρόκειτο για έναν περιπλανώμενο μάγο που ήταν σίγουρα υπαρκτό πρόσωπο.
Ο Φάουστ προκαλούσε επίσης υποψίες, ότι όσο ζούσε, εξασκούσε τη μαύρη μαγεία και πως είχε συνθηκολογήσει με το διάβολο, παράπτωμα που εκείνη την εποχή θα μπορούσε να τον οδηγήσει στη θανατική καταδίκη. Ένα βράδυ, λοιπόν, ο Φάουστ επικαλείται το Διάβολο, όπου εκείνος εμφανίζεται με το όνομα Μεφιστοφελής και συνάπτουν μια συμφωνία, όπου θα υπηρετεί πιστά τον Φάουστ, έτσι ώστε να κατακτήσει την απόλυτη γνώση με τίμημα μετά από 24 χρόνια να του πάρει ο Διάβολος την ψυχή.
Αυτή η ιστορία ενέπνευσε τον Γκαίτε, την οποία είχε παρακολουθήσει και σε περιπλανώμενο θέατρο της εποχής. Μέσα στην ιστορία του Φάουστ βλέπουμε την αέναη πάλη του καλού με το κακό και την προσπάθεια του ανθρώπου να γλυτώσει από τα ζωώδη ένστικτα που τον καταβάλουν. Ο Φάουστ είναι ένα άτομο γεμάτο αντιφάσεις που αναζητά την ευτυχία. Τον διακρίνουν ο έρωτας, η αναζήτηση της γνώσης, η περιπλάνηση, και σε αντιπαράθεση αυτών το πάθος για πλούτη, ηδονές, εξουσία. Βλέπουμε τον άνθρωπο αντιμέτωπο με την πνευματικότητα του και τη γήινη υπόστασή του. Ο Φάουστ είναι ένας τραγικός ήρωας. Πούλησε την ψυχή του στο διάβολο για να φτάσει στην απόλυτη εμπειρία και γνώση, αλλά στο τέλος διαπιστώνει πως όλο αυτό το ταξίδι δεν έχει νόημα, αν δεν ανθίζει η αγάπη για τον άνθρωπο. Πηγή
Οι σπουδές του διήρκεσαν ως το 1769, καθώς επέστρεψε στη γενέτειρά του για λόγους υγείας. Τότε ήταν που ανακαλύπτει μέσα του τον ήρωα Φάουστ. Ένα χρόνο μετά ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Νομική και επιστρέφει ξανά στη Φρανκφούρτη, όπου ασχολείται με τη δικηγορία και παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα Χημείας, Ιατρικής, καθώς και Βοτανικός. Διατύπωσε τη θεωρία της ενότητας και της συνέχειας στη φύση, παρατηρώντας τις μορφολογικές ομοιότητες μεταξύ ειδών. Το 1784 ανακάλυψε την ύπαρξη του μη διακρινόμενου (λόγω της απώθησής του στο πρόσθιο τμήμα των άνω γνάθων και της συνοστέωσής του με αυτά) μεσογνάθιου οστού στον άνθρωπο. Η μελέτη της συγκριτικής ανατομίας τον οδήγησε να εισηγηθεί το 1790 ένα νέο κλάδο των επιστημών της φύσης, τη Μορφολογία. Σε μια πραγματεία του, το 1795, ορίζει τη Μορφολογία ως «αυτοτελή επιστήμη και βοηθητική της Φυσιολογίας που πρέπει να περιλαμβάνει τη διδασκαλία περί της μορφής, σχηματισμού και μετασχηματισμού των οργανικών σωμάτων».
Το 1774 γράφει Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου, με αφορμή την αυτοκτονία του νεαρού του φίλου. Το εν λόγω μυθιστόρημα λατρεύεται από τον Ναπολέοντα, ο οποίος τον παρασημοφορεί με το «Τάγμα της Λεγεώνας της Τιμής», ενώ ο ίδιος γίνεται σύμβολο του ηθικού και πνευματικού κινήματος και του χαρίζεται η αναγνώριση στην Ευρώπη.
Ο έρωτας για τον Γκαίτε είναι πηγή έμπνευσης και κινητήρια δύναμη για τη συγγραφή. Το 1775 ερωτεύεται και αρραβωνιάζεται τη Σένεμαν, κόρη ενός τραπεζικού από τη Φρανκφούρτη, αλλά ο έρωτας τους δε θα διαρκέσει και ο αρραβώνας διαλύεται τον ίδιο κιόλας χρόνο.
Το 1777 γράφει μερικά από τα καλύτερα ποιήματα του, όπως το Στη Σελήνη, Ο ψαράς και Τα σύνορα της ανθρωπότητας. Διετέλεσε Υπουργός του Δούκα της Βαϊμάρης, πράγμα το οποίο έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη σταδιοδρομία του. Κατά την παραμονή του στην Ιταλία γράφει ένα από τα σημαντικότερα έργα του, το Ταξίδι στην Ιταλία.
Το κείμενό του με τίτλο Και εγώ στην Αρκαδία παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον. Η Αρκαδία αποτελεί για τους ανθρώπους της τέχνης τη «γη της επαγγελίας». Ήταν το σύμβολο ενός εξιδανικευμένου τόπου, με έναν ιδανικό επίσης τρόπο ζωής για τους καλλιτέχνες, μακριά από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Εκεί, οι άνθρωποι του πνεύματος θα μπορούσαν ανενόχλητοι να δημιουργούν και να αφοσιώνονται ολοκληρωτικά στο έργο τους. Συνεπώς, είναι και το κατάλληλο κλίμα για να συγγράψει κανείς.
Ως το 1805 διατηρούσε στενή επαφή και τον συνέδεε βαθιά φιλία με τον Σίλλερ, με τον οποίο δημιούργησε και μια σχολή, τη λεγόμενη μουσική σχολή. Το 1806 παντρεύεται την Κριστιάνε Βούλπιους, με την οποία είχε αποκτήσει από το 1789 ένα γιο. Ολοκλήρωσε τον Φάουστ, το έργο της ζωής του, με το δεύτερο τόμο, ένα χρόνο πριν το θάνατό του. Το 1832 πεθαίνει στη Βαϊμάρη, προφέροντας ως τελευταία λόγια τα εξής: «Φως, περισσότερο φως!».
Εργογραφία
Παρακάτω παρατίθενται αναλυτικώς όλα τα έργα του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε.
1773: Prometheus (Προμηθέας), ποίημα
1773: Götz von Berlichingen (Γκετς φον Μπέρλιχίνγκεν), δράμα
1774: Die Leiden des jungen Werthers (Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου), μυθιστόρημα
1774: Der König in Thule (Ο βασιλιάς της Θούλης), ποίημα
1775: Stella (Στέλλα), τραγωδία
1782: Der Erlkönig (Ο βασιλιάς των ξωτικών), ποίημα σε μετάφραση Γεωργίου Βιζυηνού
1787: Iphigenia auf Tauris (Ιφιγένεια εν Ταύροις), δράμα
1788: Egmont ( Έγκμοντ), δράμα
1790: Versuch die Metamorphose der Pflanzen zu erklären: προσπάθεια εξήγησης της μεταμόρφωσης των φυτών, επιστημονική πραγματεία
1790: Torquato Tasso (Τορκουάτο Τάσσο), δράμα
1790: Römische Elegien (Ρωμαϊκές ελεγείες), ποίηση
1794: Reineke Fuchs (Ράινέκε Φουκς), μύθος
1795–96 Die Xenien (Τα Ξένια), συλλογή επιγραμμάτων (σε συνεργασία με τον Σίλλερ)
1796: Wilhelm Meisters Lehrjahre (Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλελμ Μάιστερ), μυθιστόρημα
1797: Der Zauberlehrling (Ο μαθητευόμενος μάγος), ποίημα
1797: Die Braut von Korina (Η μνηστή της Κορίνθου), ποίημα
1798: Hermann und Dorothea (Χέρμαν και Δωροθέα), επικό ποίημα
1799: Die erste Walpurgisnacht, (Η πρώτη βαλπουργία νύχτα), ποίημα
1803: The Natural Daughter (Η Νόθος Κόρη), δράμα
1808: Faust (Φάουστ), Α’ μέρος, δράμα
1809: Die Wahlverwandtschaften (Εκλεκτικές συγγένειες), μυθιστόρημα
1810: Zur Farbenlehre (Περί των χρωμάτων), επιστημονική πραγματεία
1811–1830: Aus Meinem Leben: Dichtung und Wahrheit (Από τη ζωή μου: Ποίηση και Αλήθεια), αυτοβιογραφικό έργο
1817: Italienische Reise (Ιταλικό ταξίδι), ημερολόγια
1819: Westöstlicher Diwan (Δυτικό-ανατολικό Ντιβάν), ποίηση κατά μίμησιν των μουσουλμάνων μυστικιστών
1821: Wilhelm Meisters Wanderjahre, oder Die Entsagenden (Τα χρόνια της περιπλάνησης του Βίλελμ Μάιστερ), μυθιστόρημα
1823: Marienbader Elegie, (Η ελεγεία του Μαρίενμπαντ), ποίημα
1832: Faust (Φάουστ), Β’ μέρος, δράμα
1833: Einzelnheiten, Maximen und Reflexionen (Αφορισμοί και διαλογισμοί)
Σχετικά με τον Φάουστ
Η συγγραφή του Φάουστ αρχίζει το 1772 και ολοκληρώνεται με μεγάλα διαλείμματα το 1832. Πρόκειται για ένα μεγάλης έκτασης έργο που δεν έχει σταματήσει να ανεβαίνει στα θεατρικά σανίδια μέχρι σήμερα και απασχολεί επιστήμονες με μελέτες και αναλύσεις. Ένα απολύτως απαιτητικό έργο ζωής, στο οποίο ο Γκαίτε ασχολήθηκε κατά την ώριμη περίοδό του.
Ο πραγματικός Φάουστ πιθανότατα γεννήθηκε το 1480 στη Νότια Γερμανία και πέθανε γύρω στο 1540 στο Στάουφεν του Μέλανα Δρυμού. Το 1587 κυκλοφορεί ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο με τίτλο Η ιστορία του Δρος Γιόχαν Φάουστ του διαβόητου θαυματοποιού που επιδίδονταν στην μαύρη μαγεία. Επρόκειτο για έναν περιπλανώμενο μάγο που ήταν σίγουρα υπαρκτό πρόσωπο.
Ο Φάουστ προκαλούσε επίσης υποψίες, ότι όσο ζούσε, εξασκούσε τη μαύρη μαγεία και πως είχε συνθηκολογήσει με το διάβολο, παράπτωμα που εκείνη την εποχή θα μπορούσε να τον οδηγήσει στη θανατική καταδίκη. Ένα βράδυ, λοιπόν, ο Φάουστ επικαλείται το Διάβολο, όπου εκείνος εμφανίζεται με το όνομα Μεφιστοφελής και συνάπτουν μια συμφωνία, όπου θα υπηρετεί πιστά τον Φάουστ, έτσι ώστε να κατακτήσει την απόλυτη γνώση με τίμημα μετά από 24 χρόνια να του πάρει ο Διάβολος την ψυχή.
Αυτή η ιστορία ενέπνευσε τον Γκαίτε, την οποία είχε παρακολουθήσει και σε περιπλανώμενο θέατρο της εποχής. Μέσα στην ιστορία του Φάουστ βλέπουμε την αέναη πάλη του καλού με το κακό και την προσπάθεια του ανθρώπου να γλυτώσει από τα ζωώδη ένστικτα που τον καταβάλουν. Ο Φάουστ είναι ένα άτομο γεμάτο αντιφάσεις που αναζητά την ευτυχία. Τον διακρίνουν ο έρωτας, η αναζήτηση της γνώσης, η περιπλάνηση, και σε αντιπαράθεση αυτών το πάθος για πλούτη, ηδονές, εξουσία. Βλέπουμε τον άνθρωπο αντιμέτωπο με την πνευματικότητα του και τη γήινη υπόστασή του. Ο Φάουστ είναι ένας τραγικός ήρωας. Πούλησε την ψυχή του στο διάβολο για να φτάσει στην απόλυτη εμπειρία και γνώση, αλλά στο τέλος διαπιστώνει πως όλο αυτό το ταξίδι δεν έχει νόημα, αν δεν ανθίζει η αγάπη για τον άνθρωπο. Πηγή
