(1).jpg)
.png)
Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 ‐ 18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη του Παναγιώτη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωστός για τα ποιητικά του έργα
Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών εργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.
Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών εργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλλης με το φιλολογικό ψευδώνυμο Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. ́Ηταν το τελευταίο από τα 6 παιδιά της Μαρίας Βρανά και του Παναγιώτη Αλεπουδέλλη, ο οποίος σε συνεργασία με τον αδελφό του ίδρυσαν ένα εργοστάσιο σαπουνοποιίας και πυρηνελαιουργίας.
Το 1914 ο Παναγιώτης Αλεπουδέλλης μετέφερε το εργοστάσιο του στον Πειραιά κι ετσι η οικογένεια του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. O Οδυσσέας Ελύτης εγγράφηκε το 1917 στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για επτά χρόνια, έχοντας μεταξύ άλλων δασκάλους του τον Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο και τον Ι.Θ. Κακριδή. Τα πρώτα καλοκαίρια της ζωής του πέρασαν στην Κρήτη, στη Λέσβο και στις Σπέτσες. Η οικογένεια είχε στενές σχέσεις με τον Βενιζέλο και υποστήριζαν τις βενιζελικές αντιλήψεις, γεγονός που επέφερε τις διώξεις της οικογένειας και τη σύλληψη του πατέρα, με την πτώση του Βενιζέλου το 1920.
Το 1914 ο Παναγιώτης Αλεπουδέλλης μετέφερε το εργοστάσιο του στον Πειραιά κι ετσι η οικογένεια του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. O Οδυσσέας Ελύτης εγγράφηκε το 1917 στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για επτά χρόνια, έχοντας μεταξύ άλλων δασκάλους του τον Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο και τον Ι.Θ. Κακριδή. Τα πρώτα καλοκαίρια της ζωής του πέρασαν στην Κρήτη, στη Λέσβο και στις Σπέτσες. Η οικογένεια είχε στενές σχέσεις με τον Βενιζέλο και υποστήριζαν τις βενιζελικές αντιλήψεις, γεγονός που επέφερε τις διώξεις της οικογένειας και τη σύλληψη του πατέρα, με την πτώση του Βενιζέλου το 1920.
Το φθινόπωρο του 1924 ο Οδυσσέας Ελύτης εγγράφηκε στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων, οπου συμμετείχε στο περιοδικό: Η Διάπλασις των Παίδων.Όπως ομολόγησε και στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του: Ανοιχτά χαρτιά γνώρισε τη νεοελληνική λογοτεχνία αγοράζοντας βιβλία και περιοδικά με όλα τα χρήματα του.Αργότερα αντιδρώντας στη διάθεση του για διάβασμα στράφηκε και στον αθλητισμό.
Όλα τα βιβλία που αγόραζε σχετίζονταν με την ελληνική φύση: Καμπούρογλου, Κ.Πασαγιάννης, Στ.Γρανίτσας κ.τ.λ.
Την άνοιξη του 1927 μία αδενοπάθεια και μία υπερκόπωση καταδίκασαν τις φίλαθλες τάσεις του, καθηλώνοντας τον στο κρεβάτι.με αποτέλεσμα να αφοσιωθεί πλήρως στη λογοτεχνία. Εμφανίστηκαν και νέα λογοτεχνικά περιοδικά ,όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα
Όλα τα βιβλία που αγόραζε σχετίζονταν με την ελληνική φύση: Καμπούρογλου, Κ.Πασαγιάννης, Στ.Γρανίτσας κ.τ.λ.
Την άνοιξη του 1927 μία αδενοπάθεια και μία υπερκόπωση καταδίκασαν τις φίλαθλες τάσεις του, καθηλώνοντας τον στο κρεβάτι.με αποτέλεσμα να αφοσιωθεί πλήρως στη λογοτεχνία. Εμφανίστηκαν και νέα λογοτεχνικά περιοδικά ,όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα
Το καλοκαίρι του 1928 απολύθηκε απ' το Γυμνάσιο με βαθμό :7 και 3/11.Ύστερα από καταπίεση των γονιών του αποφάσισε να σπουδάσει χημικός,προετοιμάζοντας τον για τις εισαγωγικές. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Καβάφη και του Κάλβου, ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη λυρική ποίηση. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία, σύμφωνα με τον ίδιο: «...μ’ ανάγκασαν να προσέξω κι αδίστακτα να παραδεχτώ τις δυνατότητες που παρουσίαζε, στην ουσία της ελεύθερης ενάσκησης της, η λυρική ποίηση»
ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ
Προσανατολισμοί, Πυρσός, Αθήνα 1940
•Ήλιος ο Πρώτος, Μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, Γλάρος, Αθήνα 1943
•Το Άξιον Εστί, Ίκαρος, Αθήνα 1959
•Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό, Ίκαρος, Αθήνα 1960
•Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά, Ίκαρος, Αθήνα 1971
•Τα ρω του έρωτα, Αστερίας, Αθήνα 1972
•Τα ετεροθαλή, Ίκαρος, Αθήνα 1974
•Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, Αθήνα 1978
•Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας, Ίκαρος, Αθήνα 1982
•Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1984
•Ο μικρός ναυτίλος, Ίκαρος, Αθήνα 1985
•Τα ελεγεία της Οξώπετρας, Ίκαρος, Αθήνα 1991
•Δυτικά της λύπης, Ίκαρος, Αθήνα 1995
•Εκ του πλησίον, Ίκαρος, Αθήνα 1998(μεταθανάτια έκδοση)
ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΡΓΑ/ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ
Σημαντικός αριθμός ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη έχει μελοποιηθεί και τραγουδηθεί από πολλούς καλλιτέχνες. Μερικά έργα αναφέρονται παρακάτω:
•«Άξιον Εστί», Μίκης Θεοδωράκης
•Της δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ
•Ένα το χελιδόνι
•Μικρές Κυκλάδες
•Του μικρού Βοριά, Μίκης Θεοδωράκης
•Η Μάγια, Μίκης Θεοδωράκης
•Τα Ρω του Έρωτα
•Το θαλασσινό τριφύλλι, Λίνος Κόκκοτος
•Η πεντάμορφη στον κήπο, Γιώργος Κουρουπός
•Η νεροσταγόνα, Θόδωρος Αντωνίου
•Με την πρώτη σταγόνα της βροχής, Μάνος Χατζιδάκις
•Ο Ήλιος ο ηλιάτορας, Δημήτρης Λάγιος
•«Προσανατολισμοί», Ηλίας Ανδριόπουλος ‐ Οδυσσέας Ελύτης, δίσκος (1984)
•Ο Ήλιος ο ηλιάτορας, Ζαράνης Πέτρος
•Ο Αύγουστος, Ζαράνης Πέτρος
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ο Ελύτης το 1930 εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, εξαιτίας της λογοτεχνικής του έφεσης, εγκαταλείποντας τη χημεία.
Το 1993 αναδείχθηκε ως ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών με υην ίδρυση της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του παν/μιου, συμμετέχοντας στη διοργάνωση των ''Συμποσίων του Σαββάτου''.
Το 1993 αναδείχθηκε ως ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών με υην ίδρυση της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του παν/μιου, συμμετέχοντας στη διοργάνωση των ''Συμποσίων του Σαββάτου''.
Την ίδια εποχή αφοσιώθηκε με τη σύγχρονη ποίηση του Καίσαρος Εμμανουήλ,του Θεοδώρου Ντόρου, του Γιώργου Σεφέρη και τα ποιήματα του Νικήτα Ράντου, συνεχίζοντας και τις περιπλανήσεις του στην Ελλάδα. Επιπλέον εκείνο τον καιρό ήρθε σε στενότερη επαφή με το Γιώργο Σαράντη, ο οποίος τον ενθάρρυνε στην ποιητική του ενασχόληση,όταν ο ίδιος ένιωθε ανασφαλής σχετικά με τη δημοσίευση των έργων του. Συγχρόνως τον έφερε σε επαφή και με τον κύκλο των Νέων Γραμμάτων (1935‐1940, 1944), τις οποίες περιγράφει ο ίδιος:
"Πιονιέροι αληθινοί, μέρες και μέρες προχωρούσαμε νηστικοί και αξύριστοι, πιασμένοι από το αμάξωμα μιας ετοιμοθάνατης Σεβρολέτ, ανεβοκατεβαίνοντας αμμολόφους, διασχίζοντας λιμνοθάλασσες, μέσα σε σύννεφα σκόνης ή κάτω από ανελέητες νεροποντές, καβαλικεύαμε ολοένα όλα τα εμπόδια και τρώγαμε τα χιλιόμετρα με μιαν αχορταγιά που μονάχα τα είκοσί μας χρόνια και η αγάπη μας γι αυτή τη μικρή γη που ανακαλύπταμε,μπορούσαν να δικαιολογήσουν."
Το περιοδικό αυτό με διευθυντή τον Αντρέα Καραντώνη σε συνεργασία και με άλλους αξιόλογους ποιητές παρουσίασε στην Ελλάδα τις ανανεωμένες δυτ. καλλιτεχνικές διαθέσεις και το έργο νεότερων ποιητών, μέσω άρθρων ή μεταφράσεων αναφερόμενων στα ποιήματα τους. Έγινε το πνευματικό όργανο της γενιάς του ’30 που φιλοξένησε στις στήλες του όλα τα νεωτεριστικά στοιχεία, κρίνοντας ευνοϊκά και προβάλλοντας τις δημιουργίες των νέων Ελλήνων ποιητών.
Η ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ
Το 1978 ο Οδυσσέας Ελύτης τιτλοφορήθηκε ως επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης .
Το 1979 στις 18 Οκτωβρίου αναγγέλθηκε η απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας από τη Σουηδική Ακαδημία, την οποία συνεπήρε η ελπιδοφόρα και αντιπολεμική του ποίηση, αισθηματοποιημένη με πνευματική διαύγεια και δημιουργικότητα. Ο ίδιος το παρέλαβε στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους από το βασιλιά Κάρολο Γκουστάβο,που διοργανώθηκε η καθιερωμένη εκδήλωση απονομής. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη.
Το 1979 στις 18 Οκτωβρίου αναγγέλθηκε η απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας από τη Σουηδική Ακαδημία, την οποία συνεπήρε η ελπιδοφόρα και αντιπολεμική του ποίηση, αισθηματοποιημένη με πνευματική διαύγεια και δημιουργικότητα. Ο ίδιος το παρέλαβε στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους από το βασιλιά Κάρολο Γκουστάβο,που διοργανώθηκε η καθιερωμένη εκδήλωση απονομής. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη.
Την απονομή του Νόμπελ ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο "Έδρα Ελύτη", στο πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου.
Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς στην Αθήνα.
ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Με την έναρξη του πολέμου ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α' Σώματος Στρατού.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων.
Στη διάρκεια της κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943.
Εκεί, την Άνοιξη του 1942 ανακοινώνει το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου»
Το Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή «Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα», σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης.
Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων.
Στη διάρκεια της κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943.
Εκεί, την Άνοιξη του 1942 ανακοινώνει το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου»
Το Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή «Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα», σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης.
Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
Ο πόλεμος του ’40 του έδωσε την έμπνευση και για άλλα έργα, την Καλωσύνη στις Λυκοποριές, την Αλβανιάδα και την ανολοκλήρωτη Βαρβαρία.
Την περίοδο 1945‐1946 διορίστηκε για ένα μικρό διάστημα Διευθυντής Προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, έπειτα από σχετική σύσταση του Σεφέρη, που ήταν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού. Συνεργάστηκε επίσης με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», όπου δημοσίευσε ορισμένα δοκίμια, την «Ελευθερία» και την «Καθημερινή», όπου διατήρησε ως το 1948 μια στήλη τεχνοκριτικής.
Την περίοδο 1945‐1946 διορίστηκε για ένα μικρό διάστημα Διευθυντής Προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, έπειτα από σχετική σύσταση του Σεφέρη, που ήταν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού. Συνεργάστηκε επίσης με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», όπου δημοσίευσε ορισμένα δοκίμια, την «Ελευθερία» και την «Καθημερινή», όπου διατήρησε ως το 1948 μια στήλη τεχνοκριτικής.
«Kείνοι που επράξαν το κακό ― τους πήρε μαύρο σύγνεφο Ζωή δεν είχαν πίσω τους μ’ έλατα και με κρύα νερά M’ αρνί, κρασί και τουφεκιά, βέργα και κληματόσταυρο Παππού δεν είχαν από δρυ κι απ’ οργισμένο άνεμο Στο καραούλι δεκαοχτώ μερόνυχτα Mε πικραμένα μάτια∙ Τους πήρε μαύρο σύγνεφο ― δεν είχαν πίσω τους αυτοί Θειο μπουρλοτιέρη, πατέρα γεμιτζή Mάνα που να ’χει σφάξει με τα χέρια της Ή μάνα μάνας που με το βυζί γυμνό Xορεύοντας να ’χει δοθεί στη λευτεριά του Χάρου!»
Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα», που κάθε χρόνο απένειμε βραβεία λογοτεχνίας, από την οποία παραιτήθηκε τον Μάρτιο του 1953, αλλά επανήλθε δύο χρόνια αργότερα.
Το 1953 ανέλαβε και πάλι για ένα χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του Ε.Ι.Ρ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία, και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Το 1953 ανέλαβε και πάλι για ένα χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του Ε.Ι.Ρ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία, και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Το 1958 δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από το ποιητικό άσμα: 'Αξιον Εστί, ύστερα απο πολύχρονη ποιητική σιωπή,το οποίο απέσπασε το Α' Βραβείο Ποίησης.
Το 1961 αρχικά προσκεκλημένος επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα έτος αργότερα τη Σοβιετική Ένωση στη Ρώμη ,με την πρόσκληση του Ανδρέα Εμπειρίκο και του Γιώργου Θεοτοκά.
Το 1964 το αξιοσημείωτο έργο του Ελύτη, που απέσπασε το βραβείο κρατικής ποίησης: Άξιον Εστί, μελοποιημένο από τον μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, μετά από κωλύματα που δημιούργησε το Υπουργείο Προεδρίας, που δεν ενέκρινε την παραχώρηση του Ηρώδειου για την 1η παράσταση.
Το 1965 του απονεμήθηκε παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικα και αργότερα συγκρότησε πλήρως το αυτοβιογραφικό του έργο: Ανοιχτά Χαρτιά.
Το 1961 αρχικά προσκεκλημένος επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα έτος αργότερα τη Σοβιετική Ένωση στη Ρώμη ,με την πρόσκληση του Ανδρέα Εμπειρίκο και του Γιώργου Θεοτοκά.
Το 1964 το αξιοσημείωτο έργο του Ελύτη, που απέσπασε το βραβείο κρατικής ποίησης: Άξιον Εστί, μελοποιημένο από τον μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, μετά από κωλύματα που δημιούργησε το Υπουργείο Προεδρίας, που δεν ενέκρινε την παραχώρηση του Ηρώδειου για την 1η παράσταση.
Το 1965 του απονεμήθηκε παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικα και αργότερα συγκρότησε πλήρως το αυτοβιογραφικό του έργο: Ανοιχτά Χαρτιά.
Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, απείχε από τη δημοσιότητα, αφοσιωμένος με τη ζωγραφική. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ''απέρριψε''την πρόταση απαγγελίας στο Παρίσι, ενώ συγχρόνως αρνήθηκε το μεγάλο βραβείο λογοτεχνίας, θεσπισμένο από το καθεστώς αυτό.
Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ. και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974 ‐ 1977). Παρά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να συμπεριληφθεί στους καταλόγους των βουλευτών επικρατείας, ο Ελύτης αρνήθηκε, παραμένοντας πιστός στην αρχή του να μην αναμιγνύεται ενεργά στην πολιτική πρακτική.
Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκου.
Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκου.
ΕΡΓΟ
Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του '30, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη σημειώνοντας χαρακτηριστικά:
"από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ' την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος".
Το έργο του έχει επανειλημμένα συνδεθεί με το κίνημα του υπερρεαλισμού, αν και ο Ελύτης διαφοροποιήθηκε νωρίς από τον "ορθόδοξο" υπερρεαλισμό που ακολούθησαν σύγχρονοί του ποιητές όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Νικόλαος Κάλας. Επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό και δανείστηκε στοιχεία του, τα οποία ωστόσο αναμόρφωσε σύμφωνα με το προσωπικό του ποιητικό όραμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το λυρικό στοιχείο και την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι επιρροές από τον υπερρεαλισμό διακρίνονται ευκολότερα στις δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του Προσανατολισμοί (1940) και Ήλιος ο πρώτος (1943).
Μία από τις κορυφαίες δημιουργίες του υπήρξε το ποίημα Το Άξιον Εστί (1959), έργο με το οποίο ο Ελύτης διεκδίκησε θέση στην εθνική λογοτεχνία, προσφέροντας ταυτόχρονα μία «συλλογική μυθολογία» και ένα «εθνικό έργο». Η λογοτεχνική κριτική υπογράμμισε την αισθητική αξία του καθώς και την τεχνική του αρτιότητα. Η γλώσσα του επαινέθηκε για την κλασσική ακρίβεια της φράσης, ενώ η αυστηρή δόμησή του χαρακτηρίστηκε ως άθλος που «δεν αφήνει να διαφανεί πουθενά ο παραμικρός βιασμός της αυθόρμητης έκφρασης».
Τον «εθνικό» χαρακτήρα του Άξιον Εστί υπογράμμισαν μεταξύ άλλων ο Δ.Ν. Μαρωνίτης και ο Γ.Π. Σαββίδης, ο οποίος σε μία από τις πρώτες κριτικές του ποιήματος διαπίστωσε πως ο Ελύτης δικαιούταν το επίθετο «εθνικός», συγκρίνοντας το έργο του με αυτό του Σολωμού, του Παλαμά και του Σικελιανού.
Η μεταγενέστερη πορεία του Ελύτη υπήρξε πιο ενδοστρεφής, επιστρέφοντας στον αισθησιασμό της πρώιμης περιόδου του και σε αυτό που ο ίδιος ο Ελύτης αποκαλούσε ως έκφραση μιας «μεταφυσικής του φωτός»:
«Έτσι το φως, που είναι η αρχή και το τέλος κάθε αποκαλυπτικού φαινομένου, δηλώνεται με την επίτευξη μιας ολοένα πιο μεγάλης ορατότητας, μιας τελικής διαφάνειας μέσα στο ποίημα που επιτρέπει να βλέπεις ταυτοχρόνως μέσα απ' την ύλη και μέσα από την ψυχή»
Ιδιόμορφο, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ελύτη, μπορεί να χαρακτηριστεί το σκηνικό ποίημα Μαρία Νεφέλη (1978), στο οποίο χρησιμοποιεί ‐ για πρώτη φορά στην ποίησή του ‐ την τεχνική του κολάζ. Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια,συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων.
Η μεταγενέστερη πορεία του Ελύτη υπήρξε πιο ενδοστρεφής, επιστρέφοντας στον αισθησιασμό της πρώιμης περιόδου του και σε αυτό που ο ίδιος ο Ελύτης αποκαλούσε ως έκφραση μιας «μεταφυσικής του φωτός»:
«Έτσι το φως, που είναι η αρχή και το τέλος κάθε αποκαλυπτικού φαινομένου, δηλώνεται με την επίτευξη μιας ολοένα πιο μεγάλης ορατότητας, μιας τελικής διαφάνειας μέσα στο ποίημα που επιτρέπει να βλέπεις ταυτοχρόνως μέσα απ' την ύλη και μέσα από την ψυχή»
Ιδιόμορφο, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ελύτη, μπορεί να χαρακτηριστεί το σκηνικό ποίημα Μαρία Νεφέλη (1978), στο οποίο χρησιμοποιεί ‐ για πρώτη φορά στην ποίησή του ‐ την τεχνική του κολάζ. Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια,συγκεντρωμένα στους τόμους Ανοιχτά Χαρτιά (1974) και Εν Λευκώ (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων.
