Ο Ιωάννης Γρυπάρης (Σίφνος 1870 – Αθήνα 13 Μαρτίου 1942) ήταν Έλληνας μεταφραστής, λογοτέχνης και εκπαιδευτικός, ενώ διετέλεσε επίσης στέλεχος του Υπουργείου Παιδείας και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.
Η οικογένειά του ήταν κρητικής καταγωγής, από τα Χανιά. Μετά την πτώση της Κρήτης οι Γρυπάρηδες εγκαταστάθηκαν στη Ζάκυνθο και άλλοι στις Κυκλάδες. Ο πατέρας του, Νικόλαος Ι. Γρυπάρης γεννήθηκε στον Αρτεμώνα της Σίφνου το 1832 και πέθανε το 1910, ήταν δάσκαλος και κατόπιν βιβλιοπώλης. Η μητέρα του Ελένη (1847-1910)
καταγόταν από την οικογένεια Φραγκουλιάδη.
Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε στον Αρτεμώνα της Σίφνου στις 17/29 Ιουλίου 1870, όπου είχαν πάει για διακοπές οι γονείς του, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί άλλωστε μεγάλωσε και σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή απ' όπου αποφοίτησε το 1888 με άριστα.
Αργότερα βέβαια φοίτησε και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παίρνοντας πτυχίο φιλολογίας. Στην Κωνσταντινούπολη επέστρεψε ως δάσκαλος. Εκεί έκανε την πρώτη λογοτεχνική του εμφάνιση, το 1895, εκδίδοντας, μαζί με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, τον Φιλήντα και άλλους, το πρωτοποριακό αλλά βραχύβιο περιοδικό Φιλολογική Ηχώ. Ταυτόχρονα έγραφε σε λογοτεχνικά περιοδικά μέχρι το 1897, που θα επανέλθει στην Αθήνα και θα αριστεύσει τελικά στις πτυχιακές εξετάσεις Φιλολογίας. Από τότε θα εργαστεί ως καθηγητής σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Το 1898 ιδρύει μαζί με τους Κώστα Χατζόπουλο και Γιάννη Καμπύση το προοδευτικό περιοδικό «Η Τέχνη», το οποίο θα προκαλέσει μεγάλη αίσθηση.
Το 1911 παντρεύεται και φεύγει με υποτροφία στην Ευρώπη, όπου και θα διαμείνει ως το 1914. Επανέρχεται στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση ως γυμνασιάρχης, έπειτα ως επιθεωρητής και αργότερα ως υψηλόβαθμος υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας (Τμηματάρχης Α΄ στο Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών και Διευθυντής Επιστημών και Τεχνών).
Το 1925 θα αρνηθεί θέση καθηγητή Μεσαιωνικής & Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο, ενώ από το 1930 μέχρι το 1935 θα οριστεί πρώτος διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.
Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Ιωάννης Γρυπάρης μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την «Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου», με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.
Λίγο καιρό μετά θα τον βρει ο θάνατος από πείνα κατά την περίοδο της κατοχής (1942).
Ο Γρυπάρης συνέβαλε τα μέγιστα στην αναβίωση του αρχαίου δράματος με τις θεωρούμενες πλέον ως κλασικές μεταφράσεις του των αρχαίων τραγωδιών και για αυτόν τον λόγο έγινε γνωστός περισσότερο ως μεταφραστής. Στην περίοδο μάλιστα των σπουδών του και στα πλαίσια φροντιστηριακού μαθήματος υπέβαλε μετάφραση της Ιφιγένειας του Ευριπίδη.
Μετέφρασε επίσης έργα ξένου ρεπερτορίου αλλά και άλλους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Στην ποίηση επηρεάστηκε από τον συμβολισμό και τον παρνασσισμό και θεωρείται ότι εντάσσεται στα πλαίσια της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.
Βραβεύθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών για την ποιητική του συλλογή Σκαραβαίοι και Τερρακότες (1919).
Άφησε γενικό κληρονόμο της μεγάλης περιουσίας του την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών που ανέλαβε σε συνεργασία με τον Δήμο Καλλιθέας να ιδρύσει «Μουσείο Γρυπάρη» και να δοθεί τ' όνομά του σε δρόμο της Καλλιθέας.
Σήμερα η αλλοτινή οικία του ποιητή στην οδό Γρυπάρη 112 έχει κριθεί διατηρητέα, αλλά δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα μουσείο.
Μέρος των χειρογράφων του Γρυπάρη (ταυτίζεται με μέρος των περιεχομένων της έκδοσης Ο άγνωστος Γρυπάρης. Ανέκδοτα ποιήματα) φυλάσσονται στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.).
πηγή (Εργογραφία - Συγκεντρωτικές εκδόσεις - Ενδεικτική βιβλιογραφία)
~
Ιωάννης Γρυπάρης Ε.ΚΕ.ΒΙ.
~
Ιωάννης Γρυπάρης wikipedia
~
Ιωάννης Γρυπάρης «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» (youtube)
