Εγώ είμαι της ειλικρίνειας άντρας
Απ’ τα μέρη που φύεται ο φοίνικας
Και θέλω πριν να πεθάνω
Να βγάλω της ψυχής μου τους στίχους
Εγώ έρχομαι πανταχόθεν
Και προς όλα τα μέρη τραβάω:
Τέχνη είμαι στις τέχνες ανάμεσα
Είμαι βουνό μες τα βουνά.
Εγώ ξέρω τα παράξενα ονόματα
Των φυτών και των λουλουδιών,
Και των θανάσιμων εξαπατήσεων,
Και των υπέρτατων πόνων
Εγώ έχω δει στην ερεβώδη νυχτιά
Βροχή στην κεφαλή μου να πέφτουν
Οι αχτίδες της καθάριας της φλόγας
Του θείου, ουράνιου κάλλους.
Φτερά είδα να γεννιούνται στους ώμους
Των όμορφων των γυναικών:
Και να βγαίνουν απ’ τα χαλάσματα
Πετώντας οι πεταλούδες
Έχω δει άντρα στη ζωή να κρατιέται
Με το μαχαίρι μες τα πλευρά του
Δίχως τ’ όνομα να μαρτυρήσει ποτέ
Εκείνης που τον έχει φονεύσει
Γοργή όπως μια αστραπή
τη ψυχή δυο είδα φορές , δύο:
Όταν πέθανε ο καημένος ο γέρος μου
Κι όταν εκείνη μου είπε αντίο.
Ρίγησα κάποτε- στον φράχτη
Στο έμπα του αμπελιού-
Όταν μια μέλισσα άκαρδη
Κέντρισε της μικρής μου το μέτωπο
Μια φορά απόλαυσα τέτοια τύχη
Όπως δεν είχα απολαύσει ποτέ: όταν
Την θανατική καταδίκη μου
Διάβασε κλαίγοντας ο Άρχοντας
Ακούω εν’ αναστέναγμα, μέσα
Απ’ το χώμα κι από τη θάλασσα,
Κι αναστέναγμα δεν είναι. Είναι
Που ο γιoς μου σε λίγο ξυπνάει.
Αν λένε από τον χρυσοχόο
Να πάρω το καλύτερο κόσμημα
Παίρνω έναν φίλο ειλικρινή
Κι αφήνω στην άκρη τον έρωτα
Έχω δει τον αητό λαβωμένο
Να ίπταται στο γαλήνιο μπλε
Και να πεθαίνει μέσα στην τρύπα της
Η όχεντρα απ’ το φαρμάκι της
Εγώ ξέρω καλά πότε ο κόσμος
Χλωμός στην ανάπαυση αφήνεται
Πάνω στη βαθιά τη σιωπή
Μουρμουράει πράο το ρυάκι.
Εγώ με τόλμη το χέρι έχω βάλει
Άκαμπτο από χαρά κι από τρόμο
Πάνω στο σβησμένο το άστρο
Που έπεσε μπρος στο κατώφλι μου.
Κρυμμένος στο γενναίο μου στήθος
Ο πόνος που το πληγώνει:
Ο γιος ενός σκλαβωμένου λαού
Εκεί ζει, σιωπά κι αποθνήσκει.
Τα πάντα στέρεα είναι και όμορφα
Τα πάντα μουσική και λογική
Τα πάντα, σαν το διαμάντι,
Πριν γίνουν φως άνθρακας είναι.
Εγώ ξέρω πως ο ανόητος θάβεται
Μ’ αφθονία χλιδής και θρήνους μεγάλους-
Και πως επί γης δεν υπάρχει καρπός
Σαν εκείνον του κοιμητηρίου.
Σιωπώ, κατανοώ κι από πάνω μου ρίχνω
Τον στόμφο αυτού που ρίμες πλέκει:
Κρεμώ σ’ ένα δέντρο κατάξερο
Το ένδυμα μου αυτό του γιατρού.
~
μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας
πηγή
Απ’ τα μέρη που φύεται ο φοίνικας
Και θέλω πριν να πεθάνω
Να βγάλω της ψυχής μου τους στίχους
Εγώ έρχομαι πανταχόθεν
Και προς όλα τα μέρη τραβάω:
Τέχνη είμαι στις τέχνες ανάμεσα
Είμαι βουνό μες τα βουνά.
Εγώ ξέρω τα παράξενα ονόματα
Των φυτών και των λουλουδιών,
Και των θανάσιμων εξαπατήσεων,
Και των υπέρτατων πόνων
Εγώ έχω δει στην ερεβώδη νυχτιά
Βροχή στην κεφαλή μου να πέφτουν
Οι αχτίδες της καθάριας της φλόγας
Του θείου, ουράνιου κάλλους.
Φτερά είδα να γεννιούνται στους ώμους
Των όμορφων των γυναικών:
Και να βγαίνουν απ’ τα χαλάσματα
Πετώντας οι πεταλούδες
Έχω δει άντρα στη ζωή να κρατιέται
Με το μαχαίρι μες τα πλευρά του
Δίχως τ’ όνομα να μαρτυρήσει ποτέ
Εκείνης που τον έχει φονεύσει
Γοργή όπως μια αστραπή
τη ψυχή δυο είδα φορές , δύο:
Όταν πέθανε ο καημένος ο γέρος μου
Κι όταν εκείνη μου είπε αντίο.
Ρίγησα κάποτε- στον φράχτη
Στο έμπα του αμπελιού-
Όταν μια μέλισσα άκαρδη
Κέντρισε της μικρής μου το μέτωπο
Μια φορά απόλαυσα τέτοια τύχη
Όπως δεν είχα απολαύσει ποτέ: όταν
Την θανατική καταδίκη μου
Διάβασε κλαίγοντας ο Άρχοντας
Ακούω εν’ αναστέναγμα, μέσα
Απ’ το χώμα κι από τη θάλασσα,
Κι αναστέναγμα δεν είναι. Είναι
Που ο γιoς μου σε λίγο ξυπνάει.
Αν λένε από τον χρυσοχόο
Να πάρω το καλύτερο κόσμημα
Παίρνω έναν φίλο ειλικρινή
Κι αφήνω στην άκρη τον έρωτα
Έχω δει τον αητό λαβωμένο
Να ίπταται στο γαλήνιο μπλε
Και να πεθαίνει μέσα στην τρύπα της
Η όχεντρα απ’ το φαρμάκι της
Εγώ ξέρω καλά πότε ο κόσμος
Χλωμός στην ανάπαυση αφήνεται
Πάνω στη βαθιά τη σιωπή
Μουρμουράει πράο το ρυάκι.
Εγώ με τόλμη το χέρι έχω βάλει
Άκαμπτο από χαρά κι από τρόμο
Πάνω στο σβησμένο το άστρο
Που έπεσε μπρος στο κατώφλι μου.
Κρυμμένος στο γενναίο μου στήθος
Ο πόνος που το πληγώνει:
Ο γιος ενός σκλαβωμένου λαού
Εκεί ζει, σιωπά κι αποθνήσκει.
Τα πάντα στέρεα είναι και όμορφα
Τα πάντα μουσική και λογική
Τα πάντα, σαν το διαμάντι,
Πριν γίνουν φως άνθρακας είναι.
Εγώ ξέρω πως ο ανόητος θάβεται
Μ’ αφθονία χλιδής και θρήνους μεγάλους-
Και πως επί γης δεν υπάρχει καρπός
Σαν εκείνον του κοιμητηρίου.
Σιωπώ, κατανοώ κι από πάνω μου ρίχνω
Τον στόμφο αυτού που ρίμες πλέκει:
Κρεμώ σ’ ένα δέντρο κατάξερο
Το ένδυμα μου αυτό του γιατρού.
~
μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας
πηγή
Ο Χοσέ Μαρτί (1853-1895), ήταν Κουβανός ποιητής και επαναστάτης, επίσης δημοσιογράφος, μεταφραστής και φιλόσοφος, θεωρείται ο εθνικός ποιητής και ήρωας της Κούβας. Γεννήθηκε στην Αβάνα και από τα 15 του άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα. Επειδή με του στίχους του καλούσε τους Κουβανούς να ξεσηκωθούν απέναντι στους αποικιοκράτες Ισπανούς, συνελήφθη το 1869 και καταδικάστηκε σε έξι χρόνια καταναγκαστική εργασία για προδοσία και υποκίνηση ανταρσίας. Με παρέμβαση των γονιών του και λόγω του νεαρού της ηλικία του η ποινή του μειώθηκε σε εξόρίας, έφυγε για την Ισπανία. Εκεί σπούδασε νομικά ενώ δεν έπαψε να γράφει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα. ο ίδιος όμως εξορίστηκε στην Ισπανία. Ευρισκόμενος στην Ευρώπη ο Μαρτί σπούδασε Νομικά συνεχίζοντας ταυτόχρονα να γράφει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα δημοσιεύοντας άρθρα σε διάφορες Ευρωπαϊκές εφημερίδες. Το 1875 πήγε στο Μεξικό και επανασυνδέθηκε με την οικογένεια του. Έμεινε για δύο χρόνια κατά τα οποία έγραψε ποιήματα, έκανε μεταφράσεις και ανέβασε ένα δικό του θεατρικό σε θέατρο του Μεξικού. Επέστρεψε στην Κούβα το 1877 με ψεύτικο όνομα αλλά μέσα σε ένα μήνα αναγκάστηκε να ξαναφύγει, τούτη τη φορά βρήκε καταφύγιο στην Γουατεμάλα. Δούλεψε ως καθηγητής Ισπανικών και παντρεύτηκε, παραιτήθηκε ένα χρόνο μετά, (και από την δουλειά και από τον γάμο) και επέστρεψε στην Κούβα όπου συνέχισε να διδάσκει. Όχι για πολύ. Κατηγορήθηκε από τις αρχές για συνωμοσία εναντίον της ισπανικής αποικιοκρατίας και πάλι εξορίστηκε στην Ισπανία. Από εκεί έφυγε για τη Νέα Υόρκη. Έζησε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έγραψε πολλά άρθρα τόσο σε αμερικανικές εφημερίδες όσο και σε εφημερίδες χωρών της Λατινικής Αμερικής, ως ανταποκριτής τους στις ΗΠΑ ενώ υπήρξε και πρόξενος για την Αργεντινή, την Ουρουγουάη και Παραγουάη. Αυτή την περίοδο έγραψε και τα σημαντικότερα ποιήματα του, ενώ το 1892 ίδρυσε με άλλους εξόριστους Κουβανούς το Κουβανέζικο Επαναστατικό Κόμμα του εξωτερικού. Τον Απρίλιο του 1895 αποβιβάστηκε κρυφά στην Κούβα για να πάρει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα. Σε μάχη στο Ντες Ρίος, στις 19 Μαΐου του ίδιου έτους, σκοτώθηκε από τα εχθρικά πυρά. Η απελευθέρωση της χώρας του από τους Ισπανούς επιτεύχθηκε 7 χρόνια μετά, το 1902.
