Χοσέ Μαρτί (José Julián Marti y Pérez), «Δυο πατρίδες»

Δύο πατρίδες έχω: την Κούβα και τη νύχτα.
Μήπως οι δύο είναι μία; Σαν υποχωρεί
ο Μεγαλειότατος ήλιος, με μακρά πέπλα
και ένα γαρύφαλλο στο χέρι, αθόρυβα
η Κούβα σαν θλιμμένη χήρα εμφανίζεται.
Ξέρω ποιο είναι εκείνο το ματωμένο γαρύφαλλο
τρεμάμενο στο χέρι της! Άδειο είναι
όπου ήταν η καρδιά. Ήρθε η στιγμή
να πεθάνει κανείς. Η νύχτα είναι καλή
για τον αποχαιρετισμό. Το φως εμποδίζει
και τον ανθρώπινο λόγο. Το Σύμπαν
μιλάει καλύτερα από τον άνθρωπο.
Σαν σημαία
που καλεί στη μάχη, η μικρή φλόγα
του κεριού κυματίζει. Τα παράθυρα
ανοίγω. Πνίγομαι. Μουγκή, σπάζοντας
του γαρύφαλλου τα φύλλα, σαν νέφος
που θαμπώνει τον ουρανό, χήρα περνάει η Κούβα…
~
Από το βιβλίο Versos libres (Ελεύθεροι στίχοι, 1882
πηγή

Ο Χοσέ Μαρτί (1853-1895), ήταν Κουβανός ποιητής και επαναστάτης, επίσης δημοσιογράφος, μεταφραστής και φιλόσοφος, θεωρείται ο εθνικός ποιητής και ήρωας της Κούβας. Γεννήθηκε στην Αβάνα και από τα 15 του άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα. Επειδή με του στίχους του καλούσε τους Κουβανούς να ξεσηκωθούν απέναντι στους αποικιοκράτες Ισπανούς, συνελήφθη το 1869 και καταδικάστηκε σε έξι χρόνια καταναγκαστική εργασία για προδοσία και υποκίνηση ανταρσίας. Με παρέμβαση των γονιών του και λόγω του νεαρού της ηλικία του η ποινή του μειώθηκε σε εξόρίας, έφυγε για την Ισπανία. Εκεί σπούδασε νομικά ενώ δεν έπαψε να γράφει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα. ο ίδιος όμως εξορίστηκε στην Ισπανία. Ευρισκόμενος στην Ευρώπη ο Μαρτί σπούδασε Νομικά συνεχίζοντας ταυτόχρονα να γράφει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα δημοσιεύοντας άρθρα σε διάφορες Ευρωπαϊκές εφημερίδες. Το 1875 πήγε στο Μεξικό και επανασυνδέθηκε με την οικογένεια του. Έμεινε για δύο χρόνια κατά τα οποία έγραψε ποιήματα, έκανε μεταφράσεις και ανέβασε ένα δικό του θεατρικό σε θέατρο του Μεξικού. Επέστρεψε στην Κούβα το 1877 με ψεύτικο όνομα αλλά μέσα σε ένα μήνα αναγκάστηκε να ξαναφύγει, τούτη τη φορά βρήκε καταφύγιο στην Γουατεμάλα. Δούλεψε ως καθηγητής Ισπανικών και παντρεύτηκε, παραιτήθηκε ένα χρόνο μετά, (και από την δουλειά και από τον γάμο) και επέστρεψε στην Κούβα όπου συνέχισε να διδάσκει. Όχι για πολύ. Κατηγορήθηκε από τις αρχές για συνωμοσία εναντίον της ισπανικής αποικιοκρατίας και πάλι εξορίστηκε στην Ισπανία. Από εκεί έφυγε για τη Νέα Υόρκη. Έζησε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έγραψε πολλά άρθρα τόσο σε αμερικανικές εφημερίδες όσο και σε εφημερίδες χωρών της Λατινικής Αμερικής, ως ανταποκριτής τους στις ΗΠΑ ενώ υπήρξε και πρόξενος για την Αργεντινή, την Ουρουγουάη και Παραγουάη. Αυτή την περίοδο έγραψε και τα σημαντικότερα ποιήματα του, ενώ το 1892 ίδρυσε με άλλους εξόριστους Κουβανούς το Κουβανέζικο Επαναστατικό Κόμμα του εξωτερικού. Τον Απρίλιο του 1895 αποβιβάστηκε κρυφά στην Κούβα για να πάρει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα. Σε μάχη στο Ντες Ρίος, στις 19 Μαΐου του ίδιου έτους, σκοτώθηκε από τα εχθρικά πυρά. Η απελευθέρωση της χώρας του από τους Ισπανούς επιτεύχθηκε 7 χρόνια μετά, το 1902.