Γράφει το μέλος της musicheaven.gr varometro (2003): Ένα κείμενο για την μουσική που μπορεί να μην άλλαξε τον κόσμο, όμως άλλαξε τις καρδιές, μερικών από μας, για πάντα...
Ακούγοντας απόψε, για χιλιοστή φορά στη ζωή μου, το Led Zeppelin IV, από το γεμάτο γρατσουνιές βινύλιο, μου γεννήθηκε η ανάγκη να καταγράψω στο χαρτί κάποιες σκέψεις, για την μουσική που με συντροφεύει από τα πρώτα εφηβικά βράδια
1. έχει σαν βάση το αμερικάνικο Rythm & Blues
2. το ρυθμικό της μέρος υποστηρίζεται από τα τύμπανα, και το ηλ. μπάσο (με την προσθήκη πιθανόν ρυθμικής κιθάρας ή πλήκτρων κλπ)
3. σαν κορυφαίο (σολιστικό) όργανο έχει την ηλεκτρική κιθάρα
4. ο ήχος αλλά και ο λόγος που χρησιμοποιεί χαρακτηρίζονται από το πρωτόγονο, το αφτιασίδωτο πάθος, χωρίς γλυκανάλατους, ευκολόπεπτους και προσποιητούς ρομαντισμούς.
Είναι άραγε το Rock ανώτερο από άλλα είδη μουσικής; Σαφέστατα όχι! Όπως δεν υπάρχουν ανώτερες φυλές και ανώτεροι άνθρωποι, έτσι δεν υπάρχουν και ανώτερα μουσικά είδη. Απλά υπάρχει καλή και κακή μουσική και ο διαχωρισμός αυτός υφίσταται οριζόντια σε όλα τα είδη και όχι κάθετα μεταξύ των ειδών. Δηλαδή υπάρχει καλή και κακή Rock, καλή και κακή όπερα, καλή και κακή λαϊκή μουσική κλπ. Τώρα τι καθιστά καλή και κακή μια μουσική, είναι τεράστιο θέμα και σίγουρα έχει μεγάλη δόση υποκειμενικότητας. Αυτό που κατά την γνώμη μου καθιστά καλή οποιαδήποτε μορφή τέχνης, είναι κατά πόσο περικλείει κάποιες διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες όπως: αγάπη, ειλικρίνεια, δικαιοσύνη, ελευθερία. Και αυτές είναι κάποιες έννοιες που, πιστέψτε με, μπορούν να αποτυπωθούν εκτός από τον λόγο και στις νότες.
Επίσης είναι σίγουρο ότι εξαιτίας των διαφορετικών μέσων που χρησιμοποιούν, τα διάφορα είδη μουσικής μπορούν να εκφράσουν καλύτερα διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις. Έτσι και το Rock, λόγω των βασικών συστατικών του, που ανέφερα πιο πάνω, (πάθος, σκληρός ήχος, έντονος ρυθμός, σχετικά απλές μελωδικές φόρμες) εξέφραζε και εξακολουθεί να εκφράζει, την επαναστατικότητα (με ή χωρίς αιτία) των νέων.
Το Rock όπως κάθε μορφή τέχνης που έχει τις ρίζες της στην κοινωνία εξελίσσεται, αλλάζει μαζί μ' αυτή. Η αρχή έγινε με το Rock & Roll του Carl Perkins, του Buddy Holly, του Bill Haley του Elvis κλπ (για όσους παραξενεύονται που αναφέρω τον Elvis να θυμίσω την δήλωση του Lennon: "Αν δεν υπήρχε ο Elvis, εμείς δεν θα ήμασταν εδώ σήμερα"). Την σκυτάλη πήρε το λεγόμενο κλασσικό Rock των Stones, των Beatles, των Zeppelin, των Cream, των Revival των Animals κλπ, και η ιστορία συνεχίζεται μέχρι σήμερα με διάφορες εκδοχές του ιδίου θέματος όπως, Glam Rock, Phychedelic Rock, Progressive Rock, Hard Rock, Punk, Alternative κλπ. Το Rock διαφοροποιείται στον ήχο, στον ρυθμό, στην θεματολογία, αλλά οι βασικές αρχές του παραμένουν αυτές που ανέφερα πιο πάνω. Ακόμα, άλλα από τα συγκροτήματα του Rock βρίσκονται πιο κοντά στον πυρήνα αυτής της μουσικής, ενώ άλλα κινούνται στην περιφέρεια φλερτάροντας αρκετά και με άλλα είδη (κι αυτό δεν τα καθιστά λιγότερο σημαντικά). Οι Rolling Stones πχ έπαιζαν "πιο καθαρό" Rock σε σχέση με τους Beatles που είχαν και μια αρκετά έντονη Pop αλλά και ψυχεδελική (στο δεύτερο μισό της καριέρας τους) διάσταση. Βέβαια, όπως είπα και πριν, το "καθαρό", ή μη, του Rock δεν υποδηλώνει και την καλλιτεχνική του αξία. Το ίδιο άλλωστε είναι προϊόν επιμιξίας διάφορων άλλων ειδών. Έτσι ήταν και έτσι θα είναι πάντα. Με την επαφή, την αλληλεπίδραση των πολιτισμών και με την αλλαγή των χαρακτηριστικών της κοινωνίας θα αλλάζει και θα διαφοροποιείται και η τέχνη.
Ελληνικό Rock
" Απ' όλα έχει ο θίασος
αναρχικούς με φάκελλο ανοιχτό
θηριοδαμαστή το γιό του Παπαχρόνη
με γάλα ραδιενέργειας βυζαχτό
σε γυάλα το μωρόψαρο να μη δαγκώνει
αιμομιξία σ' ανώνυμο χωριό
μαύρο γυαλί να μην τυφλώνει
των αποβλήτων το ακτινοβόλο ον
σε πλανιτάριουμ κι ο πόλεμος των άστρων
για τ' άγρια γούστα των μιλιταριστών "
Αν αρχίσω να μιλάω για το Rock γενικά, για τα συγκροτήματα που μου αρέσουν, τους δίσκους κλπ. θα χρειαστώ ένα ολόκληρο web site. Γι αυτό, εδώ θα θίξω μόνο κάποια θέματα που αφορούν το εγχώριο, ή Ελληνικό, Rock μέσα στα όρια του οποίου κινηθήκαμε αρκετοί από μας, παίζοντας είτε ερασιτεχνικά (οι περισσότεροι) είτε επαγγελματικά.
Πολλούς έχει απασχολήσει το ερώτημα αν το Rock μπορεί να τραγουδιέται σε άλλη γλώσσα, πλην της μητρικής του (της αγγλικής). Η απάντηση η δική μου, είναι πως ναι! Αυτό μπορώ να το στηρίξω σε δυο επιχειρήματα: α) Η Rock δεν είναι παραδοσιακή μουσική. Είναι ένα μουσικό ρεύμα που χρησιμοποίησε κάποια παραδοσιακά ακούσματα, αλλά αναπτύχθηκε και γιγαντώθηκε μέσω της βιομηχανίας. Έτσι από την στιγμή που δεν είναι καθαρά παραδοσιακή αλλά περισσότερο "βιομηχανική" μουσική, πιστεύω ότι δεν αλλάζει το ύφος και η ιδιοσυστασία της όταν τραγουδιέται σε μια άλλη γλώσσα πέραν της αγγλικής. β) Το δεύτερο επιχείρημά μου βασίζεται στην νομική αρχή του "δεδικασμένου". Δηλαδή κάποιοι άνθρωποι (λίγοι, είναι γεγονός) όπως ο Πουλικάκος, ο Σιδηρόπουλος, ο Αγγελάκας, ο Παυλίδης και κάποιοι λιγότερο γνωστοί, απέδειξαν με την δουλειά τους πως η Ελληνική γλώσσα μπορεί να συνυπάρχει αρμονικά με το Rock. Τα συγκροτήματα που θέλησαν να εκφραστούν στα ελληνικά, αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν τις εξής δύο, κατά κύριο λόγο, "δυσκολίες":
1. To Rock ξεκίνησε σε κοινωνίες πιο απελευθερωμένες από την ελληνική, ή εν' πάση περίπτωση, σε κοινωνίες με διαφορετικές ηθικές αξίες. Το Rock μεταφέροντας την απλή αλλά καυστική στιχουργική του Rhythm & Blues, και μετουσιώνοντας την επαναστατικότητα των νέων, μιλούσε για θέματα όπως το sex, διάφοροι κοινωνικοί θεσμοί (οικογένεια, θρησκεία κλπ), τα ναρκωτικά, την ομοφυλοφιλία, πράγματα taboo για την ελληνική πραγματικότητα ακόμα και σήμερα. Έτσι πολλά ελληνικά συγκροτήματα έπεσαν στις εξής παγίδες:
- Χρησιμοποίησαν "ανώδυνα" και ανούσια λόγια ώστε να γίνουν αρεστά στο ευρύτερο κοινό, αποδυναμώνοντας τελείως την μουσική τους και αποκτώντας έναν Pop χαρακτήρα.
- Χρησιμοποίησαν την αγγλική γλώσσα χάνοντας έτσι την αμεσότητα με τον πολύ κόσμο. Σ' αυτή την κατηγορία υπάγονται πολλές εξαιρετικές μπάντες όπως οι Socrates, οι Last Drive οι No man's Land κλπ.
- Προσπάθησαν να αποδώσουν στα ελληνικά αυτούσια την Rock στιχουργική ή έδωσαν μια σατυρική διάσταση στην στιχουργική τους αποκτώντας (άδικα πολλές φορές) την στάμπα του περιθωριακού ή του γραφικού που το ρίχνει περισσότερο στο χαβαλέ. Εξαιρετικές περιπτώσεις και σ' αυτή την κατηγορία, όπως οι Μουσικές Ταξιαρχίες και ο Πανούσης.
2. Η Ελληνική γλώσσα έχει συνδεθεί με την ποίηση. Όπως και να το κάνουμε είναι η γλώσσα των ποιητών, του Ρίτσου, του Σεφέρη, του Καρούζου, του Καρυωτάκη, του Ελύτη. Έτσι πολλές φορές οι μουσικοί έχοντας από πάνω τους την σκιά της μελοποιημένης ποίησης και προσπαθώντας να γράψουν κάτι που να στέκεται απέναντι της, δημιούργησαν πράγματα που κάποιος θα μπορούσε να χαρακτηρίσει με επιείκεια, ακαταλαβίστικα, ασυνάρτητα και σε κάθε περίπτωση κακόγουστα. Πολλά "τέρατα" δημιουργήθηκαν έτσι, που δεν θα ήθελα να αναφέρω εδώ.
Επίσης πολλοί καλλιτέχνες, παρόλο που χρησιμοποίησαν έναν Rock "μανδύα", δεν μπόρεσαν ποτέ να ξεφύγουν από το πολιτικό τραγούδι και τους λεγόμενους "μεγάλους συνθέτες" τόσο στην μουσική, αλλά και στην στιχουργική και στον τρόπο ερμηνείας (όλη αυτή η επιτήδευση και ο στόμφος που δεν συνάδει καθόλου με το Rock) πχ Παπακωνσταντίνου.
Ανέφερα πριν ότι καλό είναι να υπάρχουν μίξεις διαφόρων μουσικών ειδών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως οποιαδήποτε μίξη μπορεί να είναι επιτυχημένη. Επίσης πολύ μεγάλο ρόλο παίζει και η πρόθεση. Για ποιο λόγο δηλαδή αναμιγνύονται δύο, η περισσότερα, μουσικά είδη. Έτσι, συνήθης είναι εδώ στην Ελλάδα, διάφορες κακόγουστες εκδοχές του Rock που πηγάζουν κατευθείαν από τα υπόγεια των δισκογραφικών εταιρειών, με την λογική της κονόμας, της αρπαχτής και μόνο. Βέβαια μάλλον λάθος ήταν να χρησιμοποιήσω την λέξη Rock για αυτές τις περιπτώσεις, που μάλλον... τουρκομπαρόκ θα πρέπει να χαρακτηριστούν.
Ακόμα κάποιοι, επειδή ο όρος Rock προσφέρει την "έξωθεν καλή μαρτυρία", και δημιουργεί την απαραίτητη για τις πωλήσεις πρόσβαση στο νεανικό κοινό, πλασάρονται ως Rock ενώ παίζουν την λεγόμενη "έντεχνη" (μισώ αυτό τον όρο!), ή σύγχρονη ελληνική μουσική (Μαχαιριτσοτσακνήδες, Πυξ Λαξ κλπ).
Αφορισμοί
(με την επίγνωση πως όλοι οι αφορισμοί είναι επικίνδυνοι και επισφαλείς)
1. Τα καλύτερα (από τα γνωστά) ελληνικά Rock συγκροτήματα, με ελληνικό στίχο: Πουλικάκος, Σιδηρόπουλος, Τρύπες, Ξύλινα σπαθιά
2. Τα καλύτερα (από τα γνωστά) ελληνικά Rock συγκροτήματα, με ξένο στίχο: Socrates, Last Drive, No man's Land
3. Το τραγούδι με την μεγαλύτερη ακρίβεια στον στίχο (ελληνικό): το "Η" του Παύλου
4. Ο καλύτερος δίσκος: το "Πάρτι στο 13ο όροφο" των Τρυπών
5. Ο καλύτερος Έλληνας κιθαρίστας: Ο Γιάννης Σπάθας των Socrates (αν και τελευταία έχει χαθεί σε διάφορα "έντεχνα μονοπάτια"). Βέβαια είναι αλήθεια πως σχεδόν σε όλα τα είδη της μουσικής υπάρχουν καλοί μουσικοί στην Ελλάδα. Έτσι και στο Rock και ιδιαίτερα στην κιθάρα, υπάρχουν εκπληκτικοί κιθαρίστες που αν τους ανέφερα εδώ, σίγουρα θα αδικούσα κάποιους ξεχνώντας τους. Εξαίρεση θα κάνω μόνο για τον φίλο μου τον Νίκο Εφεντάκη, ο οποίος αποτελεί εξαιρετική περίπτωση μουσικού.
6. Όχι παιδιά, ο Παπακωνσταντίνου και οι Πυξ Λαξ δεν είναι Rock!
7. Ο Σαββόπουλος μπορεί να έχει κατακλέψει τον Dylan (μαζί με πολλούς άλλους), αλλά με καμιά Παναγία δεν είναι ο Πατέρας του Ελληνικού Rock. To Ελληνικό Rock είναι ορφανό, χωρίς γονείς! Μόνο έναν "θείο" έχει (όπως γίνεται στο Μίκυ Μάους, με τους θείους και τα ανήψια), και αυτός είναι ο Δημήτρης Πουλικάκος.
8. Το Rock, όπως και η τέχνη γενικά, δεν μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο! Έτσι στο "αίτημα" του Jim Morrisson "we want the world, and we want it now", θα μπορούσε κάποιος με χιούμορ να απαντήσει, "Πάρε τρία τώρα μεγάλε και τα υπόλοιπα γράφτα!"
9. Το σύστημα έχει κυρίως δύο τρόπους για να αδρανοποιεί και να αποδυναμώνει κάθε μορφή τέχνης που θεωρεί επικίνδυνη: την μόδα και την πρέζα. Εναντίον του Rock χρησιμοποιήθηκαν και τα δύο μέσα. Το Rock έγινε μόδα, προσέφερε και προσφέρει αμύθητα κέρδη στις τσέπες όσων το εκμεταλλεύονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το χρήμα, η προβολή, και η εκμετάλλευση της ανθρώπινης ματαιοδοξίας οδήγησαν στην αδρανοποίηση σημαντικών καλλιτεχνών που για κάποιο λόγο έμπαιναν στον ρουθούνι του κατεστημένου. Το ίδιο συνέβη και συμβαίνει με την πρέζα. Από την μια έστειλε στον τάφο σημαντικότατους καλλιτέχνες που μπορούσαν να προσφέρουν κάτι παραπάνω σ' αυτή την μουσική και από την άλλη το Rock, άθελά του, πολλές φορές έγινε φορέας της "ιδεολογίας της πρέζας".
Οδηγίες προς ναυτιλλομένους
( ή η αλαζονεία των 30 που σε καθιστά ικανό να δίνεις συμβουλές)
Στην παράγραφο αυτή θα ήθελα να απευθυνθώ στους νέους κιθαρίστες και να μοιραστώ κάποιες εμπειρίες και σκέψεις (χωρίς να μπω σε τεχνικά θέματα), από τα 15 περίπου χρόνια που παίζω κιθάρα, οι οποίες ίσως σε μερικούς φανούν χρήσιμες.
- Η κιθάρα είναι σίγουρα το κορυφαίο όργανο μιας Rock μπάντας. Αυτό, πολλές φορές, έχει οδηγήσει πολλούς από εμάς στην δημιουργία ενός τεράστιου ego! Έτσι, με αφορμή αυτό, είναι σύνηθες να δημιουργούνται διάφορες άσχημες καταστάσεις ανάμεσα στα μέλη ενός συγκροτήματος. Απαλλαγείτε από αυτή την εγωιστική συμπεριφορά. Αναγνωρίστε και καταλάβετε τον εξίσου σημαντικό ρόλο των υπολοίπων οργάνων, και δουλέψτε μαζί τους! Έχετε να μάθετε πολλά από όλους τους μουσικούς (μπασίστες, ντράμερ, πιανίστες κλπ)
- Μη στέκεστε στην εικόνα μόνο του Rocker με τα μαλλιά, τα σκουλαρίκια τα χαϊμαλιά κλπ. Ψάξτε την μουσική σε βάθος και μην μένετε στην επιφάνεια.
- Μην μασάτε από τα διάφορα καραγκιοζιλίκια (για εμπορικούς κυρίως σκοπούς), του στρατευμένου δήθεν Rock στην υπηρεσία διαφόρων θεών και σατανάδων, που εκπορεύεται από ανεγκέφαλους και απευθύνεται σε. περισσότερο ανεγκέφαλους! Αλλά μην μασάτε και από την προπαγάνδα των χριστιανών-μουτζαχεντίν που θέλει σατανιστικό σχεδόν όλο το Rock! To ίδιο ανεγκέφαλοι είναι και αυτοί.
- Μελετήστε όλα τα είδη μουσικής και όλους τους μουσικούς και μην κολλάτε με κάποιους κιθαρίστες, μετρ της τεχνικής και της ταχύτητας, που θεωρούν την κιθάρα προέκταση του σεξουαλικού τους οργάνου. Η ταχύτητα πρέπει να είναι το τελευταίο πράγμα που να σας απασχολεί. Υπάρχουν πολύ σημαντικότερα πράγματα (η καθαρότητα του παιξίματος, το feeling, κλπ).
- Μην ψαρώνετε από διάφορους εφετζήδες που λένε πως γεννήθηκαν για να παίζουν κιθάρα και έχουν μάθει από έξω τον Satriani και τον Vai. Πρώτον, όλοι αυτοί έχουν ξεσκιστεί στην μελέτη και δεύτερον και κυριότερο: είναι σίγουρο πως όλοι μα όλοι, ξεκινάμε να παίξουμε κιθάρα για να βγάλουμε γκόμενες! (που όπως λέει και ο Πανούσης, είναι ο απώτερος σκοπός της τέχνης). Απλά κάποιοι στην πορεία διαπιστώνουν ότι μέσα από αυτό το όργανο μπορούν να εκφράσουν να εκφραστούν και να επικοινωνούν, ενώ κάποιοι άλλοι δεν ξεφεύγουν ποτέ από αυτο το πρώτο "σεξουαλικό" στάδιο!
- Δώστε ιδιαίτερη σημασία σε κιθαρίστες που, με μαγικό τρόπο, έχουν ενσωματώσει τον ήχο της κιθάρας τους στα πλαίσια μιας Rock μπάντας, όπως ο Hendrix, ο Clapton, ο Jeff Beck, o Knophler, ο Brian May, o Blackmore, ο Page κ.α.
- Ψάξτε την "αλήθεια" του Rock & Roll εκέι που υπάρχει: στις πηγές του, στο Blues... από τον Robert Johnson μέχρι τον Budy Guy και τον Luther Allison.
- Παίξτε κιθάρα και εξασκηθείτε μαζί με τους δίσκους και τα cd, καθώς και με άλλους μουσικούς (κυρίως).
- Μην δίνετε υπερβολική προσοχή στην τεχνική. Μελετήστε περισσότερο την μουσική έκφραση. Λάβετε υπ' όψιν σας ότι κολοσσοί της κιθάρας, όπως ο Knophler ή ο Wes Montgomery, δεν ακολούθησαν μια "ορθόδοξη" τεχνική στον τρόπο παιξίματος, εντούτοις είναι από τους λίγους που έδωσαν καινούργιους ορίζοντες στην κιθάρα. Κάθε υστέρηση στην τεχνική ξεπερνιέται με μελέτη και δουλειά στην έκφραση.
- Μπορώ να προτείνω τρεις πηγές που θα σας βοηθήσουν στο να γνωρίσετε καλύτερα την κιθάρα. Η πρώτη είναι ένας δίσκος που κατά την γνώμη μου μουσικά περιέχει την πεμπτουσία του Rock και αν τον μελετήσετε, θα σας βοηθήσει πολύ. Ο δίσκος αυτός είναι ο εξής: "Εric Clapton featured with John Mayall's Bluesbreakers". Είναι μια ηχογράφηση του 65-66, αν δεν κάνω λάθος, αλλά έχει επανεκδοθεί σε 2-3, λίγο διαφορετικές μεταξύ τους, version. Η δεύτερη πηγή είναι ένα βιβλίο, το "The Guitar" του Barney Kessel. O Kessel είναι τζαζίστας και μάλιστα πολύ καλός, παρόλα αυτά έγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο για την κιθάρα που δεν έχει Jazz προσανατολισμό. Περιέχει εξαιρετικές συμβουλές και ασκήσεις για όλα τα κεφάλαια που πρέπει να ξέρει ένας κιθαρίστας, από τα βασικά έως τα πιο προχωρημένα. Η τρίτη πηγή είναι ένας ακόμη δίσκος, "Bob Dylan and the Band - The Basement Tapes", ο οποίος αποτελεί το καλειδοσκόπιο της αμερικάνικης παραδοσιακής μουσικής, πάνω στη οποία στηρίχθηκε το Rock. Μιας και ζούμε όμως στην δικτατορία της εικόνας, την δύναμη του συγκροτήματος των The Band μπορείτε να την δείτε και στην ταινία (ντοκιμαντέρ) του Μάρτιν Σκορτσέζε, "The Last Walz", που είναι αφιερωμένη στην τελευταία συναυλία του συγκροτήματος. Επειδή τα δύο πρώτα (ο δίσκος του Clapton και το βιβλίο), είναι αρκετά σπάνια, σ' όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά και μου στείλει mail, θα μπορούσα να δώσω κάποιο αντίγραφο.
- Μην δίνεται πολύ σημασία σε περιοδικά του στυλ guitar world, guitar player κλπ, που έχουν κάνει εμπόριο την κιθάρα και τους κιθαρίστες και που μάλλον θα σας μπερδέψουν, παρά θα σας βοηθήσουν.
- Σίγουρα ο εξοπλισμός (η κιθάρα, ο ενισχυτής, τα πεντάλ κλπ) παίζει ρόλο, βοηθάει να αποδώσεις καλύτερα τον ήχο που θέλεις, αλλά δεν σε κάνει απαραίτητα και καλύτερο κιθαρίστα! Η μελέτη και τα "ανοιχτά αυτιά" βοηθάνε περισσότερο. Αν δεν μπορείτε να πάρετε μια Stratocaster ή μια Les Paul, και μια Squier ή μια Epiphone, μια χαρά είναι! Ο κιθαρίστας δίνει αξία στο όργανο και όχι το όργανο στον κιθαρίστα. Μη μπαίνετε στο καταναλωτικό trip που προσπαθούν να σας βάλουν, αγοράζοντας διάφορα άχρηστα πράγματα. Καλό είναι να αγοράζετε κάτι όταν το έχετε πραγματικά ανάγκη και σε κάθε περίπτωση αφού εξαντλήσετε τις δυνατότητες αυτού που ήδη έχετε.
- Η κιθάρα και γενικότερα το Rock και η τέχνη, δεν είναι life style, όσο κι αν αγωνίζονται διάφοροι να την κάνουν! πηγή
Και η Rock ποίηση είναι: «Τι σημαίνει να είσαι ροκ...»
Keep on Rocking...
